O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ekologiya va hayot xavfsizligi kafedrasi

Назорат саволлари.
1. Мактаб таълимини гигиеник жихатдан ташкил этишда нималарни мухим деб биласиз?.
2. Ўзлаштиришнинг осон ва қийинлигига қараб хамма фанлар шартли равишда неча турга бўлинади?
3. Кичик мактаб ёшидаги болаларда дарсларнинг ҳафталик умумий юкламаси неча соатдан иборат бўлиши керак?
4. Ўзлаштирилиши онсон бўлган фанларни айтиб беринг?


Топшириқлар

1. 
   Ўқувчининг ақлий ишчанлик қобилияти даврлари ҳақидаги маълумотлар асосида жадвални тўлдиринг.
   

Даврлар	Вақти (мин.)	Белгилари	Ўқитувчи фаолияти
Ишга киришиш даври
Оптимал ишчанлик даври
Тўлиқ, компенсация даври
Беқарор компенсация даври
Фаолиятининг прогрессив пасайиш даври

2. 
   Ўқитувчининг хислатлари асосида жадвални тўлдиринг.
   

№	Ўқитувчи хусусиятлари	Ижобий (+, -)	Салбий (+,-)
1	Дарсни юқори кайфиятда ўтиш	+	-
2
3
4
5
6
7
8
9
10

3. 
   Дарс жадвалига қўйиладиган гигиеник талаблар асосида ______ синф (курс)нинг дарс жадвалини тузинг.
   

Душанба	Сешанба	Чоршанба
1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________	1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________	1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________
Пайшанба	Жума	Шанба
1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________	1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________	1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________

10– АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
Кун тартибини гигиеник баҳолаш


Ишдан мақсад: Кун тартибига қўйиладиган гигиеник талаблар асосида ўқувчилар кун тартибини тузиш кўникмасини ҳосил қилиш.
Ўқув жиҳозлари: Талабанинг шахсий кун тартиби, кун тартибига қўйиладиган гигиеник талаблар ҳақида маълумотлар.
Назарий қисм:
Болалар ва ўсмирлар кун тартибини тузишда меҳнат билан дам олишнинг алмашиниши, машғулотлар турларининг ўзгаришларини эътиборга олиш керак. Ташқи муҳитнинг қулай шароити таъсирида бола ва ўсмирлар организми ўсиб, улғая боради. Кун тартиби тўғри ташкил этилганда бола чарчамайди. Кундалик режимга риоя қилинганда нерв системасида шартли рефлекслар вужудга келади, болалар интизомли ва тартиб­ли бўла боради. Кундалик режимга риоя қилинмаганда эса болада толиқиш, уйқусизлик, иштаҳаси ёмонлашуви, асаби бузилиши, ҳамда иш қобилиятини пасайиши кузатилади.
Биринчи ва иккинчи смена ўқувчилари учун кун тар­тиби уларнинг ёшини ҳисобга олган ҳолда тузилади. Дам олиш, уйқу, овқатланиш, синфдан ташқари ишларни тўғри ташкил этиш, уйда хўжалик ишларига ёрдам бе­риш, мактабдаги машғулотлар ва бошқаларни тўғри ташкил этиш лозим.
Уй вазифалари бола ёшига мос бўлиши керак. 1- синф ўқувчиларга 45 минутлик, 2-синф ўқувчиларига 1-1,5 соатлик, 3,4 - синфлар учун 2 - 2,5 соатлик, 5-10-синф ўқувчилари учун 3 - 3,5 соатлик уй вазифаси берилиши тавсия этилади. Уй вазифасини бажаришда ҳар 45 минутдан сўнг соф ҳавода дам олиш керак. Мактабдан қайтгандан сўнг овқатланиш ва ҳаракатли ўйинлар ўйнаш, соф ҳавода сайр қилиш лозим. Сўнг уй вазифаларини тайёрлаш мумкин. Ўқувчлар уй вазифасини бажариб бўлганидан сўнг уй ишларига ёрдам бериши керак. Лекин уй ишлари билан банд бўлиб, уй вазифасини бажармаслиги мумкин эмас ёки чарчаб қолмаслиги керак. Ўқувчини ёшлигидан ўрин - кўрпасини йиғиштиришга, кийим-бошини тартибга солишга, кечқурун, эрта билан ювинишга бошқаларга ўргата бориш зарур.
Кун тартибида уйқунинг аҳамияти катта. Бола ухлашидан 2-2,5 соат олдин овқатланиши керак. Кечки овқатдан сўнг соф ҳавода бир оз сайр қилиши лозим. Ухлашдан аввал зўриқиб ақлий меҳнат талаб этадиган ишларни бажариш, ҳаяжонли ўйинлар ўйнаш, телевизор кўриш тавсия этилмайди.
Телевизорни қуйи синф ўқувчилари ҳафтада 3-4 мар­та, кунига 1-1,5 соатдан, юқори синф ўқувчилари 4-5 марта, 2-2,5 соатдан ундан 2-2,5 м узоқда ўтириб, қад-қоматни тўғри тутган ҳолда кўришлари мумкин. Ётиб ёки ёнбошлаб телевизор кўриш мумкин эмас. Бошланғич синф ўқувчилари соат 8 ва 9 да, V-VII синф ўқувчилари 9³⁰ -10⁰⁰ да уйқуга ётиши керак. Ўрин тоза бўлиши, жуда юмшоқ бўлмаслиги лозим. Хона температураси 18-20°с бўлиши, қишда форточкани очиб қўйиш керак. Ёз ойларида болалар ҳовлида ёки айвонда соф ҳавода ухлашлари керак.
Ҳар куни маълум бир вақтда овқатланиш шарт, шунда овқатланиш вақти яқинлашганда иштаҳа пайдо бўлади, овқат тез ва яхши ҳазм бўлади. Ўз вақтида овқатланмаганда иштаҳа камайиб кетади. Боланинг бир кунда эйдиган овқати организмида сарфланган энергияни қоплаши керак.