O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

qilga  >.

167

---

gan  azob-uqubatlarga,  mashaqqatlarga  bardosh  beradi.  Topgan- 

tutganini  undan  ayamaydi.  O'zi  to‘yib  yeb-ichmasa  ham,  yupun 

yursa  ham  uni  to‘yg‘azadi,  kiyintiradi,  boshqalardan  kam  qil- 

maslikka  harakat  qiladi.  Hatto  uning  uchun  o ‘limga  ham  tayyor 

turadi1.  Xuddi  shuning  uchun  ham,  pandnomada  yozilishicha, 

har  bir  musulmon  farzandi  o ‘z  ota-onasining  izzat-hurmatini 

joyiga  qo‘yishi  darkor.  «Ota-onaga  izzat  va  hurmatini  ko‘proq 

qilsang,  sening  haqingdagi  ularning  duosi  mustajob  bo‘ladi»2.

«Qobusnoma»da  ta ’kidlanishicha,  insonning  ma’naviy  qiyo- 

fasidagi  insoniy  xususiyatlardan  biri  halollikdir.  Halollik  inson­

ning  mol-dunyo  to‘plash,  boylik  orttirish,  mulkka  ega  bo‘lish 

jarayonida,  ayniqsa,  yaqqol  namoyon  bo‘ladi.  Halol  kishi  mol- 

dunyo  to‘playman,  deb  aqli-xushidan  benasib  bo‘lib  qolmasligi 

qayta-qayta  takrorlanadi.  Har  qanday  boylikdan  aql  ustun 

qo‘yiladi.  «Molsizlikdan  qashshoq  bo‘lsang  ham,  aqldan  boy 

bo‘lishga  harakat  qil,  chunki  mol  bilan  boy  bo‘lgandan  aql 

bilan  boy  bo‘lgan  yaxshiroqdir,  aql  bilan  mol  to‘plasa  bo‘ladi, 

am m o  mol  bilan  aql  to ‘plab  b o ‘lm aydi.  Johil  tezda 

kambag‘allashadi,  ammo  bilgilkim,  aql  bir  qimmatbaho  nar- 

saki,  uni  o‘g‘ri  olib  keta  olmas,  o‘tda  yonmas,  suvda  oqmas.

Agar  aqling  bo‘lsa,  hunar  o‘rgan,  chunki  hunarsiz  aql, 

libossiz  tan  yoki  afti  yo‘q  odamdir,  debdurlarkim,  bilim  —  aql 

siymosidir»3.  Ko‘rinib  turibdiki,  har  bir  aql  sohibi,  Kayko- 

vusning  fikriga  ko‘ra  ma’lum  bir  hunarga  ega  bo‘lmog‘i  zarur. 

«Hunarsiz  aql  —  boshsiz  tan,  suratsiz  badan»dir.  Hunar  hamma 

zamonlarda  ham  inson  umrini  sermazmun  qiluvchi  buyuk  be- 

zakdir.  Butun  tirikchiligining  manbaidir.

Kaykovusning  fikriga  muvofiq,  inson  o‘z  hunaridan  zavq- 

shavq  olishi,  uni  san’at  darajasiga  ko‘tarmog‘i  darkor.  Unutmas- 

lik  zarurki  hunarlaming  ichida  a’losi  —  so‘z  hunaridir2.  Chunki 

so‘z  tufayli  odam  inson  darajasiga  ko‘tariIadi.

«Qobusnoma»da  olg‘a  surilgan  eng  muhim  g‘oyalardan  biri 

yaxshilik  yordamida  kishilarni  tarbiyalash  g‘oyasidir.  Ayniqsa,  jami­

yatni,  davlatni  boshqarib  turgan  amaldorlar,  fuqarolarga  doimo