O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(spatia anguli iridocornealis)
bor.
360-rasm
Ko‘z gavhari va
uning ushlab turuvchi hosilalari.
Ko‘z olmasining frontal kesmasi:
1-sclera; 2-choroidea; 
3-pars optica
retinae; 4-ora serata; 5-orbiculis ciliaris;
6-lens; 7-fibrae zonulares; 8 - processus
ciliares.
Ko‘z olmasining ichki pardasi 
'
(tunica interna bulbi) 
yoki to‘r
parda 
(retina) 
tomirli pardaning 
6
ichki tomoniga 
ko‘ruv nervi
chiqadigan joydan to qorachiq chekkasigacha yopishib turadi. To‘r 
pardada tashqi pigment moddali qism 
(stratum pigmentosum) 
va 
ichki murakkab tuzilgan nur sezuvchi nerv hujayrali qism 
(stratum
nevrosum) 
tafovut qilinadi. Nur sezish faoliyatiga qarab orqa katta 
nur sezuvchi hujayralar (tayoqchalar va kolbachalar) joylashgan 
to‘r pardaning ko‘ruv qismi 
(pars optica retinae) 
va oldingi
377

---

kichik ko‘ruv hujayralari boim agan to‘r pardaning ko‘r qismiga 
(pars caeca retinae) 
bo‘linadi. Bu qismlaming bir-biriga o‘tish 
joyi xususiy tomirli pardaning kiprikli tanaga o‘tish sohasiga 
(ora
serrata) 
to‘g‘ri keladi.
To‘r pardaning orqa qismiga ko‘z olmasining tubiga oftalmoskop 
bilan qaraganda ko‘ruv nervining diski 
(discus nervi optici), 
uning 
markazida esa to‘r pardaga kirayotgan to‘r pardaning markaziy 
arteriyasi 
(a. centralis retinae) 
ko‘rinadi. Ko‘ruv nervi diskidan 
lateralroqda orqa qutb sohasida sariq dog‘ 
(macula lutea) 
va 
uning markaziy chuqurchasi 
(fovea centralis) 
ko‘rinadi. Markaziy 
chuqurchada faqat kolbachalar to‘plangan b oiib, eng yaxshi ko‘rish 
sohasi hisoblanadi.
Yangi tugilgan chaqaloqda ko‘z olmasi nisbatan katta boiib, 
bo‘ylama oicham i 17,5mm; ko‘ndalang oicham i esa 16,7 mm 
boiadi. U bola hayotining birinchi yilida tez o‘sadi. Ko‘z oichamlari 
hayot davomida 50% o‘ssa, ogirligi 5 yoshda 70%, 20-25 yoshda 
esa 3 marta kattalashadi.
Muguz parda yangi tugilgan chaqaloqda nisbatan keng va yassi 
b oiib, egriligi hayot davomida o‘zgarmaydi. U oqliq pardadan aniq 
ajralgan. Oqliq parda yangi tugilgan chaqaloqda yupqa boiib, un­
dan tomirli parda havo rang soya berib ko‘rinib turadi.
Ko‘z olmasining qon tomirli pardasida rangli modda kam boiib, 
yangi tugilgan chaqaloqning ko‘zi kulrang yoki zangori rangda 
boiadi.
Doimiy rang 2 yoshlarda paydo boiadi. Qorachiq mushaklari 
yaxshi taraqqiy etmagani uchun u tor (1,5-2 mm) boiadi. Bola 
5 - 6 yoshlarga toiganida qorachiq kengayadi, keyinchalik esa 
toraya boradi. Rangdor parda oldinga qarab qavargani uchun ko‘z 
olmasining oldingi boim asi kichik boiadi.
Kiprikli tana yangi tugilgan chaqaloqda kam taraqqiy etgan 
boiadi. Unda biriktiruvchi to‘qima kam b oiib, o‘siqlari ingichka. 
Kiprikli mushak yupqa va qisqa boiadi. Kiprikli mushakning o‘sishi
378

---

va takomillashuvi ancha tez o ‘tadi, ammo gavharining nerv apparati 
yaxshi rivojlanmagani uchun uning moslashuvi kuchsiz bo‘ladi.
Uning moslashuv qobiliyati 10 yoshlarda butunlay taraqqiy etib 
bo‘ladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqda to‘r parda nisbatan yupqa va pig­
ment hujayralari kam. Unda to‘r pardaning markaziy chuqurchasi- 
dan tashqari qismlari rivojlanishi tugallanmagan bo‘lib, markaziy 
chuqurcha taraqqiyoti bola hayotining 
6
-oylarida tugaydi.