O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

6-M avzu : T u sh u n ch a va hukm - tafakkur ning asosiy sh ak llari sifatida.
1. Tushunchalarning mohiyati va paydo qilish usullari.
2. Tushunchalarning turlari.
3. T u sh u n ch alaro ’rtasidagi munosabatlar.
4. M ushohada - mantiqiy bilish shakli sifatida. M ushohadaning tuzilishi.
5. Sodda va murakkab m ushohada ham da ulam ing asosiy turlari.
6 . M ushohadalar orasidagi munosabatlar.
M a v zu g a oid tayanch tu shunchalar: 
tushuncha, hukm, xulosa chiqarish, 
taqqoslash, analiz, sintez, m avxumlashtirish, umumlashtirish, 
yakka tushuncha, 
umumiy tushuncha, jam lovchi tushuncha, aniq tushuncha, mavxum tushuncha, 
m usbat tushuncha, manfiy tushuncha, oddiy hukm, murakkab hukm, tasdiq hukm, 
inkor hukm, atributiv hukm.
72

---

Foydalanishga tavsiya 
etiladigan 
adabiyotlar ro’yxati:
!. Buyuk va muqaddassan, mustaqil Vatan. O ’zbekistonning 21 yillik mustaqil 
taraqqiyot y o ’lida qo’lga kiritgan yutuq va natijalari, mamlakatimizning salohiyati va 
qudrati, tub islohatlaming mohiyati va ahamiyatini aholining keng qatlamlariga 
etkazish, joylarda tashkiliy-amaliy, madaniy-ma’rifiy tadbirlar, targ’ibot-tashviqot 
ishlarini amalga oshirish uchun m o’ljallangan ilmiy-ommabop nashr. - Т.: 
«Iqtisodiyot», 2012.
2. O ’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -Т.: “O ’zbekiston”, 2010-yil.
3. I.A.Karimov. 2010-yil 12-noyabrdagi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va 
Senatining qo’shma majlisidagi “Mamlakatimizda demokratik islohatlami Yanada 
chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontsepsiyasi” mavzusidagi 
m a’ruzasi.-“Xalq so’zi” gazetasi, 2010-yil 13-noyabr soni.
4. I. A. Karimov. “Yuksak m a’naviyat yengilmas kuch”, - Т.: “M a’naviyat”, 2008- 
yil.
5. Karimov I .A. Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman. 
«Fidokor» gazetasi, 2000-yil, 8-iyun soni.
6 . I.A.Karimov. «Barkamoi avlod orzusi», -Т.: “O ’zbekiston”, 2000-yil
7. S.I. Valieva, A.P. Bobotoev . M antiq.-'Г., 2011
8. M.Sharipov, D.Fayzixodjaeva .Mantiq.T.,2001
9. Voyshvilio 
E. 
K., Degtyarev M.G. Logika. - М., 1999.
10. Getmanova A.D. Logika. - М., 1995.
11. Yoqubov T. M atematik mantiq elementlari. - Т.: “O ’qituvchi”, 1996.
12. Ivlev Yu. V. Logika. Uchebnik dlya vuzov. - М.: Logos, 1998.
1. 
Tushuncha tafakkum ing ilk shakli hisoblanadi. Inson tushunchalar 
yordamida fikrlaydi hamda bir-biri bilan o ’zaro aloqa qiladi. Uzoq tarixiy rivojlanish 
davomida olamni idrok va tasavvur qilish, to’plangan tajribalarni doimiy ravishda 
umumiashtirish tushunchalam ing paydo bo’lishiga sabab bo’lgan. Tushunchalar 
voqelikning inson aks etishi asosida shakllanadi. Inson atrofidagi narsa va hodisalarni 
o ’rganish jarayonida uning muhim, umumiy tomonlarini ajratib, umumlashtirib 
boradi, natijada turli tushunchalar hosil qilinadi.
Tushuncha tafakkum ing murakkab shakli bo’lib, u hissiy bilishning asosiy 
shakllari: sezgi, idrok, tasavvurdan farq qiladi. Agar biz hissiy bilishda ob’ektiv 
olamdagi 
alohida 
(yakka) 
narsa, 
hodisalarni 
ongimizda 
in’ikos 
ettirsak, 
tushunchalarda esa yakka belgilardan uzoqlashiladi va narsa, hodisalarning umumiy 
tomonlari ongimizda aks etadi.