O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

K uzatish  m etodi
Pedagogikaning  kuzatish  metodi  ta ’lim-tarbiya  jarayonlarining 
amaldagi  holati  bilan  tanishtiradi,  ularning  oqibat  natijalarini  bilishga 
yordam  beradi  v a 's h u   asnoda  yaratilgan  yangi  kashfiyotlar  uchun 
dalillar,  omillar  y ig ‘ish  imkonini  tu g ‘diradi.  Bu  metodni  q o ‘llanish 
jarayoni  ancha  murakkab  b o ‘lib,  nazarda  tutilgan  maqsad  qanday 
amalga oshayotganligini aniqlash, o ‘qituvchi va o ‘quvchilaming o ‘zaro 
aloqalari,  individual  farqlarini  qiyoslash  uchun  ham  q o ‘llaniladi.
16

---

Tajribalarning  k o ‘rsatishicha,  maqsad  asosidagi  kuzatuv  m a ’lum 
reja asosida y ig ‘ilgan dalillarni haqiqiy tahlil qilish, qiyoslash asosida 
tashkil  etilsagina  samarali  boMadi.
Kuzatishlar  faqat  oddiy  hodisalarni  kuzatish,  ayrim  dalillarni 
yigMsh,  hisobga  olish,  aniqlash  uchungina  emas,  balki  t a ’lim-tarbiya 
jarayonini  yaxshilash  va  mukammallashtirish  maqsadida  amalga 
oshiriladi.
Odatda,  pedagogik  kuzatish  orqali  o ‘quvchilarning  fanlarni 
o ‘zlashtirishlari,  ularning  xulq-atvori  va  muomilalaridagi  o ‘zgarish- 
larni  hisobga  olish  va  tegishli  t a ’limiy-tarbiyaviy  ta ’sir  k o ‘rsatish 
yoMlari  belgilanadi.
Ilmiy  kuzatishlar  esa  nafaqat  o ‘quvchilarning  tabiiy  faoliyatini, 
balki  ularning  ilmiy  dunyoqarashlarining  shakllanishi,  fikrlash  va 
xulosalar  chiqarishdagi  faolliklarini  aniqlaydi,  ularni  tahlil  qiladi 
hamda  tegishli  xulosalar  chiqarishga  imkoniyat  yaratadi.  Bunday 
kuzatishlar  pedagogika  fani  mazmunining  boyishiga  sabab  boMadi.
Suhbat  m etodi
T a ’lim-tarbiya  jarayonini  yaxshilash  yoki  yaratilgan  ilmiy 
farazlarning  qay  darajada  t o ‘g ‘ri  ekanligini  aniqlash  maqsadida 
suhbat  metodidan  foydalaniladi.  Odatda,  suhbat  metodi  maktab 
o ‘qituvchilar  va  o ‘quvchilar  jam oasi  bilan,  ota-ona  va  keng 
jam oatchilik  bilan  yakka  va  guruhli  tartibda  ish  olib  borilganda 
qoMlaniladi.  Bunda  suhbat  metodini  tadbiq  etishdan  oldin  maqsadli 
reja  tuziladi,  amalga  oshirish  yoMlari  belgilanadi,  natijalar  tahlil 
qilinadi  va  tegishli  xulosa  chiqariladi.  Shuningdek,  tadqiqotchining 
suhbat  olib  borish  va  uni  kerakli  tom onga  y o ‘naltira  olishni  bilishi, 
suhbatdoshining  ruhiy  holatiga  qarab  suhbat 
bilishi  g ‘oyat  muhimdir.  Bunda:
1)  suhbat  uchun  oldindan  savol  tuzish;
o h a n a t p ^ o s l a s h t i r a
S U N O S '
17

---

2)  vaqti  va  o ‘tkazish joyini  belgilash;
3)  suhbat  ishtirokchilarining  soni  va  ularning  kasb-korlaridan  xa- 
bardor  b o ‘lishi;
4)  suhbat  uchun  qulay  sharoit  va  erkin  suhbatlashish  imkonini 
yaratish;
5)  m ahm adona  va  bachkana  b o ‘lmaslik;
6)  suhbatdoshning  xarakterini  e ’tiborga  olish;
7)  suhbat  natijalarini  darhol  tahlil  qilish,  qiyoslash,  tegishli 
xulosa  chiqarish,  kerak  b o ‘lsa  q o ‘shimchalar  kiritish  va  uni  maktab 
hayotiga  tatbiq  etish  pedagogik jihatdan  muhim  ahamiyatga  egadir.