PE D A G O G IK A N IN G A SO SIY K A T E G O R IY A L A R I
Pedagogika t a ’lim-tarbiya maqsadini jam iyat talablariga va
0‘quv-
chilarning yosh xususiyatlariga qarab m azm unan o ‘zgarib borishini
o ‘rgatadi, m ukam mal inson tarbiyasining tarkibiy qismlarini va ular
o ‘rtasidagi aloqa ham da bogManishlarni ochib beradi. Shu asnoda
ta ’lim va tarbiya sohasidagi tajribalami umumlashtiradi, tarbiyaning
kelgusidagi rivojlanish istiqbollarini, y o ‘llarini k o ‘rsatib beradi.
Pedagogika maktab, kollej va akadem ik litseylar hamda maktab-
dan tashqari muassasa xodimlarini ham nazariy, ilg‘or tajribalar
bilan qurollantiradi. Ota-onalarga yoshlarga to ‘g ‘ri tarbiya berish,
o ‘qitishdagi mahoratini yanada takomillashtirish y o ‘lida amaliy
tavsiyalar beradi.
Tarbiya - o ‘sib kelayotgan avlodlarda hosil qilingan bilimlar
asosida aqliy kamolot va dunyoqarashni, insoniy e ’tiqod, burch va
m as’uliyatni jam iyatim iz kishilariga xos boMgan axloqiy fazilatlarni
yaratishdagi maqsadni ifodalaydi. Tarbiya bola tu g ‘ilganidan boshlab
umrining oxirigacha davom etadigan jarayondir. Shu sababli, tarbiya
so‘zi k o ‘p vaqtlarda ta ’lim, m a ’lumot jarayonlariga kiradigan
11
ishlarning mazmunini ham anglatadi. Tarbiya-ta’lim va m a ’lumot
natijalarini o ‘zida aks ettiradi.
T a ’lim - m a x s u s ta y y o rla n g a n k is h ila rra h b a rlig id a o ‘tkaziladigan,
o ‘quvchilarni bilim, k o ‘nikma va malakalar bilan qurollantiradigan,
bilish qobiliyatlarini o ‘stiradigan, ularning dunyoqarashini tarkib
toptiradigan jarayondir.
Agar tarbiya bola tu g ‘ilganidan boshlab, oilada, maktabda va
jam oatchilik ta ’sirida shakllansa, ta ’lim chegaralangan (masalan,
sin f xonasi, laboratoriya xonalari) jo yd a tashkil etiladi. 0 ‘qituvchi-
tarbiyachi rahbarligida muayyan belgilangan vaqtda olib boriladi.
M a ’lu m o t t a ’lim-tarbiya natijasida olingan va tizimlashtirilgan
bilim, hosil qilingan k o ‘nikma va malakalar hamda shakllangan
dunyoqarashlar majmuyidir.
T a ’lim, tarbiya va m a ’lumot u y g ‘unlashgan yagona jarayon
b o ‘lib, o ‘qituvchi-tarbiyachi ularning shakllanishida yetakchilik
qiladi. 0 ‘qituvchi m aktabda dars berar ekan, o ‘quvchilarni fan olami
yangiliklaridan xabardor qiladi, ayni paytda ularda insoniy sifatlarni
shakllantiradi, tarbiyalaydi.
Pedagog o ‘quvchilarning aqliy, axloqiy, jism oniy, estetik,
m ehnatsevarlik kabi fazilatlarini tarbiyalash uchun, ularning kundalik
xatti-harakat va fe’l-atvorlariga doimo ta ’sir k o ‘rsatadi.
Ijtimoiy hayot tajribasining k o ‘rsatishicha, agar inson o ‘z
shaxsiy manfaatini ko‘zlab o ‘qisa, o ‘rgansa, o ‘z ustida tinm ay qunt
bilan shug‘ullansa, u oliy m a ’lumot olishi mumkin. Lekin haqiqiy
m ukam m al kamolot egasi boMishi uchun u ta ’lim va m a ’lumotdan
tashqari, yuksak insoniy fazilatlar asosida tarbiyalangan boMmogM
lozim. Ana shunday fazilatlarga ega boMgan kishigina tarbiya
k o ‘rgan inson hisoblanadi.
12
Do'stlaringiz bilan baham: |