O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

XVI  bob.  JINSIY  TARBIYA
0 ‘Q U V C H I L A R   J I N S I Y   T A R B I Y A S I
Jinsiy  tarbiya  ju d a   m uhim   ijtimoiy,  ta ’lim-tarbiyaviy  m uam m o 
b o ‘lib,  m a ’naviy pok  va jinsiy  baquvvat shaxsni  tarbiyalashda asosiy 
o ‘rin  tutadi.
U  axloqiy  tarbiyaning  ajralmas  qismi  b o ‘lib,  o ‘ziga  xos 
xususiyatlari,  o ‘z  vazifalari  va  metodlari  mavjud.
Jinsiy  tarbiyaning  vazifalari:
-   Jinsning  biologik,  ijtimoiy  muammolari,  qiz  va  o ‘g ‘il  bolalar 
jism oniy  va  ruhiy  kamolotining  xususiyatlari  t o ‘g ‘risida  ilmiy 
tushunchalar  berish.
-   Yigit  va  qizning  o ‘zaro  munosabatlari  t o ‘g ‘risida  to ‘g ‘ri 
t a s a w u r la r   hosil  qilish.
-   Yigit  va  qizning  axloqiy  onglari,  ularning  munosabatlaridagi 
oliyjanob  fazilatlarni  payqash  va  qadrlay  olishga  o ‘rgatish.
-   Oilaning  mohiyatini,  oila  a ’zolarining  huquq  va  burchlarini 
to ‘g ‘ri  tushuntirish.
-   Yoqtirish,  k o ‘ngil  q o ‘yish,  muhabbat,  d o ‘stlik  va  o ‘rtoqlik 
kabi  madaniy  yaqinlik  tu y g ‘ularni  tarbiyalash.
-   0 ‘g ‘il  va  qiz  bolalarda  yuksak  axloqiy  o ‘zaro  munosabatlarni 
tarkib  toptirish.
-   M aktab  o ‘quvchilarida jins  xususiyatlarini,  bolalarda jasurlik, 
mardonavorlik, qizlarda esa  latofatni  o ‘stirish,  ularda iroda, o ‘z 
his-  tu y g ‘ularini  boshqara  olish  xususiyatlarini  tarbiyalash.
-   Yoshlarni  o ‘z  oilasini  tuzishga  ruhan  tayyorlash,  o ‘z -o ‘zini 
tarbiyalash.
174

---

-   Insoniy  munosabatlardagi  salbiy,  axloqsizlik  xususiyatlarini 
ham  k o ‘ra  olish  va  unga  qarshi  kurashchanlikni  tarkib 
toptirish.
-   0 ‘qituvchilarga 
tibbiyot 
xodimlari, 
ota-onalar, 
adliya 
xodimlari, sa n ’at xodimlarining hamkorligi muhim  o ‘rin tutadi. 
Bu  o ‘rinda  maktab  yetakchilik  qiladi.
Jinsiy  tarbiyada  muallimning  axloqiy  qiyofasi,  shaxsiy  namunasi 
alohida rol o ‘ynaydi. Ishonchini saqlash, ziyraklik, oila va maktabning 
ahilligi  muhimdir.
M a k t a b   o ‘q u v c h ila rin in g   jin siy   riv o jla n ish   x u su siy a tla ri. 
Jinsiy  rivojlanish  ichki  va tashqi  omillar t a ’sirida o ‘tadigan ziddiyatli 
jarayondir.
Bolalarning  ota-onadan  meros  b o ‘lib  o ‘tgan,  individual  tabiiy 
xislatlari ichki om illarjum lasigakiradi. Bu belgilarjins xususiyatlarini 
belgilaydi.
Bolani  qurshab  olgan  tabiiy  va  ijtimoiy  hudud  va  m uayyan  maq- 
sadni  k o ‘zlaydigan jinsiy  tarbiya  tashqi  omillar jum lasiga  kiradi.
Chet  el  olimlarining  m a ’lumotiga  qaraganda  jinsiy  yetilish 
hozirigi  sharoitda  ancha  erta  boshlanib,  erta  tugallanadi.  Bu jarayon 
qizlarda  7 - 8   yoshdan  14-15  yoshgacha,  o ‘g ‘il  bolalarda  esa  10-11 
yoshdan  15-16  yoshgacha  kechadi.  0 ‘smir  o ‘z  organizmida  paydo 
b o ‘lgan  yangi  fiziologik  o ‘zgarishlarni  va  ular  keltirib  chiqargan 
shaxvoniy sezgilarni tushuna olmaydi. Ular o ‘smirni hayajonlantiradi, 
unda  q o ‘rqish,  uyalish  hislari  paydo  boMadi.  0 ‘smir  ularni  bilishni 
istaydi.
Maxsus  tadqiqotlardan  m a ’lumki,  jinsiy  hayot  haqida  dastlabki 
m a ’lumotni  o ‘g ‘il  bolalar  va  qizlarning  16,8%  maktabda,  6 ,7 %  
oilada,  qolganlarini  tasodifiy  m a ’lumotlardan  oladi.
Y o sh lar  ilmiy  a s o slan gan   jin siy   tarb iyaga   m uhtoj.  A. S. M a ­
karenko  jin s iy   tarbiy a  nazariyasi  va  a m a liy o tig a   katta  hissa
175

---

q o ‘shdi.  Insoniy  x u lq -a tv o r jin s iy   s o h ag a b o g ‘liq  degan  nazariyani 
inkor  qildi.  B olalarda  jin s iy   m uhabbat,  d o 's tlik n i  tarbiyalash 
zarurligini  uqtirdi.