O. X. Xamidov universitet rektori, rais

Adabiyotlar 
1. 
K. Xoshimov, S. Ochilov. Oʻzbek pedagogikasi antologiyasi. Oʻquv qoʻllanma.
T.:Oʻqituvchii, 2010 - yil. 
2. R.Ishmuhamedov, A.Abduqodirov, A.Pardayev.Ta‘limda innovatsion
texnologiyalar. Amaliy tavsiyalar. T:.Iste‘dod, 2008-yil 
ZAMONAVIY OʻQITUVCHI FAOLIYATIDA INNOVASION GʻOYALAR TIZIMINING 
TUTGAN OʻRNI 
Dilova N. G. Bux.vil. Xalk ta‘limi xod. qayta tayyorlash 
va ularning malakasini oshirish xududiy markazi direktori 
Respublikamizda amalga oshirilayotgan pedagogik ilmiy-tadqiqotlar tahlili shuni koʻrsatadiki, 
ta‘lim jarayonini texnologiyalashtirish pedagogik yangiliklar maqomi yigʻindisini oʻzida aks ettiruvchi 
innovatsion gʻoyalar bilan chambarchas bogʻliq. 
Ta‘lim samaradorligini oshirish va fanlar kesimida innovatsion ishlamalarni joriy etilishi 
iste‘molchi talaba va bilim oluvchilarni ilimlili darajasini oshirishga katta xizmat qiladi. Innovatson 
faoliyatni joriy etishdan oldin uning ilmiy –nazariy va mazmuni hamda mohiyatini tushunib olish muhim 
sanaladi.
Innovatsion gʻoyalarni oʻrganishda quyidagicha guruhlarga boʻlib oʻrganish mumkin: 
Innovatsion didaktik gʻoyalar: Tayanch signallar gʻoyasi jarayonida ta‘lim tayanch signallar 
umumlashgan tarzdagi javoblar tizimini jadvallar, mashgʻulotlar yoki vazifalarni hal etishning rejalarini 
tuzish algoritmi tadqiqot qoidalari koʻrinishida namoyon boʻladi. Eng muhimi, oʻquvchi nafaqat tayyor 
tayanch signaldan foydalanishi balki innovatsion yondoshuv asosida yangilarini yaratish imkoniga ega 
boʻladi. 

---

84 
Umumlashgan bloklar gʻoyasida fan boʻyicha oʻquv materialining oʻzaro bogʻliq muhim qismlari 
bir mashgʻulotning oʻzida koʻrib chiqilishi mumkin. Mazkur metod nafaqat avval oʻrganilganlarini 
umumlashtirish, balki yangi materiallarni oʻzlashtirish uchun ham qoʻllaniladi. 
Xususiydan umumiyga qarab borish gʻoyasida oʻquvchi har bir oʻquv mashgʻulotida oʻzining 
shaxsiy kuzatishlaridan umumiy tarzda hodisalarni tadqiq etish orqali anglashga erishadi. 
Oʻzlashtirishdan umumiy mazmundagi metodologik bilimlarga tayangan holda aniq vazifalarni hal 
etishga erishadi. 
Oʻquv bilimlarini integratsiyalash gʻoyasi orqali muommoni barcha jihatdan oʻzida ta‘limni 
insoniylashtirish va insonparvarlashtirishni aks ettiradi. 
Oʻqituvchining funksiyalarini oʻquvchilarga taqdim etish gʻoyasida oʻquvchilar tomonidan bajara 
olish mumkin boʻlgan qator vazifalar tafsimlab beriladi. Natijada amaliyot shuni koʻsatmoqdaki, ta‘lim-
tarbiya jarayonlarida oʻquvchilar faollashib mustaqil ishlash va qarorlar qabul qilish imkoniyatlari ortib 
boradi. 
Interfaollik gʻoyasi orqali ta‘limiy texnologiyalar rivojining zamonaviy gʻoyalari orasida axboriy 
yoʻnalganlikdan interfaol yoʻnalganlikka oʻtish kuzatiladi. 
Oʻqituvchi porfoliosi. Hozirgi vaqtda innovatsion ahamiyatga ega koʻplab boshqa didaktik gʻoyalar 
paydo boʻlmoqda. Qoidaga muvofiq, bu gʻoyalar asosida tizimli yangilik kiritish yotadi. Ana shunday 
innovatsion gʻoyalardan biri sifatida oʻzida koʻplab xilma-xil ijodiy ishlar, muvaffaqiyatlar majmuini aks 
ettiruvchi oʻqituvchi portfoliosini koʻrib chiqish mumkin. Oʻqituvchi portfoliosi yagona davlat 
attestatsiyasining oʻziga xos muqobil toʻldiruvchisi sifatida aks etadi. Portfolio yordamida har bir 
oʻqituvchining oʻquv jarayonida erishgan yutuqlari mazmun va me‘yoriy jihatdan oʻz tasdigʻini topib 
boradi. 
Ikkinchi bir turkum gʻoyalar tarkibiga kasbiy faoliyatga doir innovatsion gʻoyalarni kiritish 
mumkin. Jumladan: integrallashgan kurs gʻoyasida asosan oʻquv rejadagi oʻquv fanlarini mazmun 
jihatdan oʻzaro bogʻlangan ammo oʻz mustaqil faniga ega boʻlgan fanlar tizimi kiradi. Kasbiy faoliyat 
sohasi gʻoyasida – ilmiy, ijtimoiy, iqtisodiy sohalarda, ishlab chiqarishda namoyon boʻladigan kasbiy 
faoliyat ob‘ektlarining umumlashgan darajasi belgilaydi. Kasbiy faoliyat ob‘ekti – kasbga yoʻnaltirilgan 
predmetlar, voqeliklar, jarayonlar va tizimlarni tashkil etadi. Kasbiy faoliyat turi – ta‘lim yoʻnalishiga 
oʻzgartirishlar kiritish maqsadida kasbiy faoliyat ob‘ektiga ta‘sir qilish shaxsning muayyan ta‘lim 
yoʻnalishi yoki mutaxassisligi boʻyicha olgan bilim, koʻnikma va malakalari hamda shakllangan shaxsiy 
xislatlarini mehnat faoliyatida muvaffaqiyatli qoʻllay olish qobiliyatidir. Kompetensiya – bilim,
malaka va shaxsiy sifatlarini 
Ikkinchi bir turkumdagi innovatsion gʻoyalar tarbiyaga doir innovatsion 
gʻoyalardir. 
Ushbu gʻoyalarda asosan tarbiya jarayoninisamarali va ta‘sirchanlik darajasini ortirish va 
mjarayonda yaxshi natijaga erishish tizimining gʻoyalaridan foydalanish imkoniyatlari akoʻrsatib
beriladi.
Xususan:
Tarbiyaga texnologik yondashuv – tarbiya natijalariga a‘soslanib, tarbiyaning maqsad va 
vazifalarini oydinlashtirish, tarbiya jarayonining har lbir bosqichini alohida-alohida loyihalash, 
tarbiyaning shakl, metod va vositalarini aniq ubelgilab olishga qaratilgan tizimli jarayon. Tarbiya
jarayonini tashkil etishga doir mzamonaviy yondashuvlar: faoliyatga yoʻnaltirilgan yondashuv;
madaniyatshunoslik yondashuvi; aksiologik yondashuv; ijtimoiylashtirishga doir yondashuv; germenevtik 
syondashuv; sinergetik yondashuv; antropologik yondashuvlar tashkil etadi . 
Ta‘lim-tarbiya jarayonlarini zamon talablari darajasida tashkil qilish va unda 
tarbiyani samarali darajaga olib chiqishda tarbiyaning paradigmalari muhim rol oʻynaydi. Xususan
Pedagogik paradigma konsepsiyasi insonni tarbiyalash majburlash, talab etish dkabi tashqi ta‘sirlar 
tizimidan iborat. Shuning mazkur tarbiya paradigmasida taarbiyalanuvchi tarbiya mazmunini, tarbiya 
jarayonidagi uning zaruriyatini anglab yetmaydi, deb hisobalanadi. Shuning uchun qoʻyilgan maqsadga 
erishishning yagoni yoʻli – majburlashdir. Andrologik paradigma. Mazkur paradigmada tarbiyalanuvchi 
tarbiya ju arayonini anglaydi, oʻz oldiga aniq maqsad qoʻyadi va ularga erisha oladi, degan konsepsiya 
yovtadi. Mazkur vaziyatda pedagogning vazifasi insonning bu yoʻldagi harakatini qoʻllab- aquvvatlovchi
fatsilitatorlik roli bilan almashinadi. Akmeologik paradigmada tarbiya jfarayonida insonning oʻz
faoliyayati choʻqqisiga erishishi, oʻz salohiyati imkoniyatlarini fa malga oshira olishi uchun maksimal 
yordam berish koʻzda tutiladi. Mazkur yondashuv ijodiy ya oʻnalganlikka ega boʻlib, isnoniy 
munosabatlarda maksimal indiviudallikka erishishda qnamoyon boʻladi. Mazkur vaziyatda tarbiyachidan 
katta harflar bilan yoziladigan shaxs boʻlish italab etiladi. Kommunikativ paradigma konsepsiyasi 
rivojlanish darajasiga koʻra bir yaxil guruhga mansub insonlarning muloqoti va birgalikda taraqqiy

---

85 
etishi masalasini tkoʻrib chiqadi. Oʻzaro muloqot jarayonida insonlarni takomillashiga xizmat
qiluvchi laxborotlar, bilim va koʻnikmalar almashinadi. Ilmiy sohada bu xilma-xil simpoziumlar, 
kionferensiyalar, seminarlar shaklida amalga oshadi. Kommunikativ paradigma xilma-xil guruhli 
psixologik treninglar asosidan tashkil topadi. Tahlillar shuni koʻrsatadiki, tfa‘lim jarayonini 
texnologiyalashtirish pedagogik yangiliklar maqomi yigʻindisi asifatini oshirishga xizmat qiluvchi
innovatsion gʻoyalar bilan chambarchas bogʻliq. 
Xulosa oʻrinida shuni aytish mumkinki, bugungi rivojlanish tezkorlik bilan olib borayotgan 
vaqtda barcha sohalar qatori ta‘lim sohasida ham yangi texnologik jarayon joriy iqilinmoqda. Bu 
jarayonga ham har bir oʻqituvchi tayyor boʻlishliligi talab qilinmoqda. Ayniqsa innovatsion
faoliyatga kirib kelish va unda tizimli ishlash ta‘lim va tarbiya sifatini oshirishga asosiy omil boʻlib 
xizmat qiladi.