O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet171/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

Hazmning mohiyati.
  H azm -iste’mol  qilingan  ovqat  hazm   yo'llarida  fizik va 
kimyoviy o ‘zgartiriladigan murakkab fiziologik va bioximik jarayonlardir. Buning 
natijasida oziqli moddalar o ‘zlarining plastik va energetik qimmatini saqlab qoladilar 
va turga xoslik xususiyatlarini yo ‘qotadilar.
Oziq  moddalaming  maydalanishi,  bo‘kishi,  erishi 
fizik  o ‘zgarishlar
  bo‘lib, 
ulaming hazm  shiralari ta’sirida yemirilishi-it/myov/y o ‘zgarishdir.  Hazm shirasi 
tarkibidagi  gidroiitik  ferm entlar  bu  jarayonda  katta  ah am iyatga  ega.  Oziqli 
moddaning fizik va kimyoviy o‘zgartirilish¡ hazm yo‘lida bosqichma-bosqich amalga 
oshiriladi. Hazm yoMida oziqli m oddalam ing harakati, uning ayrim qismida ma’Ium 
vaqtgacha ushlab turilishi, hazm shirasi bilan aralashishi silliq muskullar faoliyati 
bilan bogliq.
Oziqli  moddalaming  depolim erlam ishi  natijasida  asosan  monom erlar  hosil 
bo'ladilar, ular ichakda qon va lim faga so‘riladilar, to‘qim a va hujayralarga yetib 
boradilar va u yerdagi  m etabolizmda  ishlatiladilar.  Suv,  m ineral  tuzlar va ayrim 
organik moddalar (vitaminlar)o‘zgarm agan holda qonga so‘riladi.
269
www.ziyouz.com kutubxonasi


Hazm  tu r la r i. Gidrolitik fermentlaming kelib chiqishi mohiyatiga qarab hazm 
xususiy, sim biont va autolitik kabi uch turga b o ‘linadi.
Xususiy  hazm-
muayyan  makroorganizmda,  uning  hazm  bezlarida,  epitelial 
hujayralarida  sintezlangan  so‘lak,  meda  va  m eda  osti,  ingichka  ichak  epiteliysi 
fermentlari tom onidan amalgaoshiriladi.
Simbiont  hazm -
oziqli  moddalar  gidrolizi,  makroorganizm  hazm  y o ‘lidagi 
bakteriya va sod d a hayvonlar fermentlari tom onidan amalga oshiradi. Odamlarda 
bu turdagi hazm ning ahamiyati kam. Ovqatdagi kletchatka odamlarda simbiontlar 
feimenti ta ’sirida y o ‘g ‘on ichakda gidrolizga uchraydi.
Autolitik
  /itfzm-organizmga  ovqat  tarkibida tushuvchi  ekzogen  gidrolazalar 
hisobiga am alga oshiriladi. Chaqaloqlarda xususiy hazm to ‘la rivojlangan  emas, 
shuning uchun ham  uiarda autolitik hazmning ahamiyati kattadir. Ona suti tarkibida 
ovqatli moddalar bilan birgalikda fermentlarham tushadi va ular gidrolitik jarayonida 
ishtirok etadilar.
Oziqli m oddalam ing gidrolizjarayoni qaerda bajarilayotganligiga qarab hazm 
bir necha turga, 
hujayra ichi va tashidagi
 hazmlarga bo‘!inadi.
Hujayra ichidagi hazm
 fagotsitoz va pinotsitoz (endotsitoz) yo‘ li bilan hujayra 
ichiga olib kirilgan moddalaming lizosomal fermentlar ta’sirida gidrolizga uchrashi.
H u ja yrada n  tashqaridagi  hazm
  d is ta n t  va  kontakt,  d e v o r  o ld i  yoki 
membranadagi  hazm ga  boMinadi. 
Distant hazm
  fermentlar hosii  boMgan joydan 
ma’lum bir uzoqlikda, hazm yo‘li bo‘shlig‘ida soMak, me’da va me’da osti bezlari 
fermentlari ta ’sirida amalga oshiriladi. B unday hazm 
bo ‘shliqdagi hazm
 deb ham 
ataladi.
D evor  o ld i,  ko n ta kt  y o k i  m em b ra n a d a g i  hazm
  in g ich k a  ic h a k n in g  
m ikrovorsinkalari va mukopolisaxarid ipchalari glikokalikslar bilan hosii qilingan 
juda katta yuzada am alga oshiriladi, mikrovorsinkada «saflanib» turgan fermentlar 
ta’sirida m oddalar gidrolizga uchraydi.
Ichakning shilliq qavatidan ajralayotgan shilimshiq modda va mikrovorsinka, 
glikokalikslardan hosii boMgan chiziqli hoshiya sohasi fermentlarga boy. Bu sohada 
ichakning xususiy va ichak bo‘shlig‘idan o ‘tgan m e’da osti bezi va ko‘chib tushgan 
enterotsitlar tarkibidagi fermentlar bor.
D em ak  d e v o r  oldi  hazm ida  ich ak n in g   shilliq  sohasida,  g lik o k alik s  va 
m ikrovorsinkalar  sohasidagi  ichakning  xususiy  va  me’da  osti  bezi  fermentlari 
ishtirokida am alga oshiriladi.
Hozirgi davrda hazm uch bosqichli jarayon sifatidaqaralmoqda: b o ‘shliqdagi 
hazm,  devor  oldi  hazmi,  so‘rilish  hazmi.  B o‘shliqda  hazm  natijasida polimerlar 
oligomerlargacha parchalanadi, devor oldi hazmida esa oligomerlar monomerlagacha 
fermentativ depolimerizatsiyasi amalga oshiriladi va monomerlar qon va limfaga 
so‘riladilar.
H azm   tiz im in in g   funksiyalari. 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish