Hazm tu r la r i. Gidrolitik fermentlaming kelib chiqishi mohiyatiga qarab hazm
xususiy, sim biont va autolitik kabi uch turga b o ‘linadi.
Xususiy hazm-
muayyan makroorganizmda, uning hazm bezlarida, epitelial
hujayralarida sintezlangan so‘lak, meda va m eda osti, ingichka ichak epiteliysi
fermentlari tom onidan amalgaoshiriladi.
Simbiont hazm -
oziqli moddalar gidrolizi, makroorganizm hazm y o ‘lidagi
bakteriya va sod d a hayvonlar fermentlari tom onidan amalga oshiradi. Odamlarda
bu turdagi hazm ning ahamiyati kam. Ovqatdagi kletchatka odamlarda simbiontlar
feimenti ta ’sirida y o ‘g ‘on ichakda gidrolizga uchraydi.
Autolitik
/itfzm-organizmga ovqat tarkibida tushuvchi ekzogen gidrolazalar
hisobiga am alga oshiriladi. Chaqaloqlarda xususiy hazm to ‘la rivojlangan emas,
shuning uchun ham uiarda autolitik hazmning ahamiyati kattadir. Ona suti tarkibida
ovqatli moddalar bilan birgalikda fermentlarham tushadi va ular gidrolitik jarayonida
ishtirok etadilar.
Oziqli m oddalam ing gidrolizjarayoni qaerda bajarilayotganligiga qarab hazm
bir necha turga,
hujayra ichi va tashidagi
hazmlarga bo‘!inadi.
Hujayra ichidagi hazm
fagotsitoz va pinotsitoz (endotsitoz) yo‘ li bilan hujayra
ichiga olib kirilgan moddalaming lizosomal fermentlar ta’sirida gidrolizga uchrashi.
H u ja yrada n tashqaridagi hazm
d is ta n t va kontakt, d e v o r o ld i yoki
membranadagi hazm ga boMinadi.
Distant hazm
fermentlar hosii boMgan
joydan
ma’lum bir uzoqlikda, hazm yo‘li bo‘shlig‘ida soMak, me’da va me’da osti bezlari
fermentlari ta ’sirida amalga oshiriladi. B unday hazm
bo ‘shliqdagi hazm
deb ham
ataladi.
D evor o ld i, ko n ta kt y o k i m em b ra n a d a g i hazm
in g ich k a ic h a k n in g
m ikrovorsinkalari va mukopolisaxarid ipchalari glikokalikslar bilan hosii qilingan
juda katta yuzada am alga oshiriladi, mikrovorsinkada «saflanib» turgan fermentlar
ta’sirida m oddalar gidrolizga uchraydi.
Ichakning shilliq qavatidan ajralayotgan shilimshiq modda va mikrovorsinka,
glikokalikslardan hosii boMgan chiziqli hoshiya sohasi fermentlarga boy. Bu sohada
ichakning xususiy va ichak bo‘shlig‘idan o ‘tgan m e’da osti bezi va ko‘chib tushgan
enterotsitlar tarkibidagi fermentlar bor.
D em ak d e v o r oldi hazm ida ich ak n in g shilliq sohasida, g lik o k alik s va
m ikrovorsinkalar sohasidagi ichakning xususiy va me’da osti bezi fermentlari
ishtirokida am alga oshiriladi.
Hozirgi davrda hazm uch bosqichli jarayon sifatidaqaralmoqda: b o ‘shliqdagi
hazm, devor oldi hazmi, so‘rilish hazmi. B o‘shliqda hazm natijasida polimerlar
oligomerlargacha parchalanadi, devor oldi hazmida esa oligomerlar monomerlagacha
fermentativ depolimerizatsiyasi amalga oshiriladi va monomerlar qon va limfaga
so‘riladilar.
H azm tiz im in in g funksiyalari.
Do'stlaringiz bilan baham: