O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

Alburninlar
barcha oqsillarning 60%ni tashkil qiladi. Harakatchanligi 
yuqori (70000 m ol.og‘iriigi), qonning onkotik bosimining 80% ni tashkil 
qildi. Qonda har xil moddalam i tashishda (xolesterin, yog‘ kislotalari, 
bilirubin, o ‘t kislota tuzlari, og‘ir metall tuzlari, dorivor preparatlar -
antibiotik va sulfanil amidlar) ishtirok etadi. Alburninlar jigarda hosil 
bo iad i.
Globulinlar
bir necha fraksiyalardan iborat: б, в, г . r - globulinlar 
organizmni vimslar, bakteriyalar va ularning toksinlaridan saqlashda 
muhim ahamiyaiga egadir. Buning boisi shuki, qondagi antitelolar deb 
ataluvchi m oddalar asosan r globulinlardan iborat. r globulinlar kasal 
o rg a n iz m g a y u b o rilg a n d a u n in g y u q u m li k a s a llik la r g a q a rsh i 
chidamliligini oshiradi. So‘ngi vaqtda qon plazm asida ahamiyati katta 
oqsillar kompleksi properdin topildi.
-
g lo b u lin la r k a rb o n s u v p r o s ta tik g ru p p a tu tg a n o q sil 
g lik o p ro ie in d ir. P lazm ad a a y la n ib y u rg an g ly u k o z a n in g (о0% пП 
g lik o p ro te in la r ta rk ib id a b o ‘ladi. B u o q sillar, gorm on, v ira m ie f 
m ikroefemBrrb v a lipidlam i tashiydi. E ritropoetin, plazm inogen va 
protrombinlar 6 globulin tUrkumiga kiradi.
globulinlar fosfolipid, xolesterin, steroid garm oni va metall 
kationlarini tashishda ishtirok etadi. Bu oqsil turkumiga tem im i tashib 
yuravchi transferrin, shuningdek, qon ivishida qatnashuvehi plazm a 
faktorlari kiradi.
globulinlar (JgA, JgG, JgM, JgD va JgE) immunoglobulinlardan 
tashkil topgan. Organizm ni virus va bakteriyalardan him oya qiladi. 
Qonning Q v al^ag g ly u tin in lari^ - globulin turkumiga kiradi.
G lobulinlar j ig ‘ arda, suyak kumigida, taloqda va limfa tugunlarida 
bosil bo‘ladi.
Fibrinogen -
qon ivishida qatnashuvehi plazmanirig I omili. Trombin 
ta ’sirida u erirnaydigan fibringa aylanadi va qon laxtasini hosil qilishda 
ishtirok etadi. Fibrinogen jigarda sintezlanadi.
Oqsil va lipoproteirilar qonga tushgan dorivor moddalam i biriktirib 
olish xossasiga ega. B iriktirib olingan dorivor m oddalar faolligini 
yo‘qotadi va shu moddaning qondagi deposini hosil qiladi. Qon tarkibida 
dorivor m oddalar konsetttratsiyasi ozayganda, u oqsiidan ajraladi va
234

---

faol holatga o‘tadi. Organizmga bir vaqtning o‘zida bir necha farmakologik 
m oddalar yuborayotganda yuqoridagi holatni hisobga olish zarur. 
O rganizm ga yuboriigan keyingi preparat oldin yuborilgan dorivor 
moddani birikkan holatdan siqib chiqarishi va uning qondagi faol holatini 
kuchaytirib yuborishi mumkin.
Plazmaning organik tarkibiga oqsil boim agan azot saqlovchi moddalar 
(am inokislotalar, polipeptidlar, m ochevina, siydik kislotasi, kreatin, 
amrniak) ham kiradilar. Oqsil b o im ag an azot saqlovchi moddalar qoldiq 
azot deb ataladi va uning umumiy miqdori 11-15 mmol/1 (30-40mg%) ni 
tashkil qiladi. Buyrak faoliyati buzilganda bu m oddalar miqdori qonda 
ortib ketadi.
Plazm aning tarkibida, shuningdek, azot saqlam aydigan organik 
m oddalar ham mavjud: glyukoza 4,4-6,6 mmol/1 (80-120 mg%), neytral 
y o g ia r, lipidiar, gidroiitik ferm entlar, proferm entlar, qon ivishi va 
fibrinolizda ishtirok etuvchi fermentlar.
Plazmaning anorgaoik tarkibi 0,9-1 
%
ni tashkil qiladi. Bu moddalarga 
Na+, Ca2+, K+,Mg2+ kationlari va Cl", H P 0 2"4, H C 0 3 anionlari kiradi. Bu 
ionlar organizm barcha hujayralari, xususan, к о ‘zg‘aluvchan hujayralar 
faoliyatini ta’minlaydi, osmotik bosimni yaratadi va rN ni boshqarib turadi.
Plazrnada doirno barcha v itam in lar, m ik ro elem en tlar, m odda 
almashinuvining oraliq moddalari (sut va pirovinograd kislotalari) mavjud.,