O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y



Download 12,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet215/242
Sana27.03.2023
Hajmi12,47 Mb.
#922030
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   242
Bog'liq
9df1158b73cf75933e31ab985e68c3b5 NORMAL FIZIOLOGIYA

K ortiy organidagi reseptor h u ja yra la m in g jo y la sh u v i va tizimi.
A sosiy m em branada reseptor hujayralar ikki qavat b o iib joylashadi. 
U larning ichki qavati bir qator reseptor hujayralardan tuzilgan, parda 
kanalining boshidan oxirigacha bunday hujayralam ing um um iy soni 
3500 ga boradi. Tashqi tukli reseptor hujayralar 3-4 qator b o iib 
ularning um um iy m iqdori 12000-20000 g ay etad i. K ortiy organining 
har bir reseptor hujayrasi cho‘ziqroq shaklda b o ia d i. H ujayraning 
b ir qutbi asosiy m em branaga tay an ib tu rad i, ikkinchi qutbi esa 
ch a g ‘anoq parda kanalining b o ‘sh lig ‘ida b o ia d i. R eseptorning ana 
shu ikkinchi qutbida 60-70 ta tuk bor. Reseptor hujayralam ing tuklari 
u stid a p ard a k analning b oshidan o x irig ach a qoplovchi plastinka 
(m em brana tectoria) yotadi.
E sh itu v resep siya si m exanizm lari.
T ovushlar t a ’sirid a aso siy
m em brana tebrana boshlaydi, birm uncha uzunroq reseptor tuklari 
qoplovchi plastinka tegishi natijasida bukiladi. Tukchalarning bir necha 
g ra d u s g a b u k ilis h i n o z ik v e rtik a l ip la rn in g ( m ik ro filo m e n t) 
taranglanishiga olib keladi. Vertikal iplarining taranglanishi 1 dan 5 
tagacha kanallarning ochilishiga olib keladi. Ochiq kanallar orqali kaliy 
ionlari oqimi hujayra ichiga kira boshlaydi. Eshituv reseptorining elektrik 
javobi 100-500 mks dan keyingina yuzaga chiqadi, y a ’ni m exanik ta ’sir 
berilgandan so‘ng ikkilamchi hujayra ichi tashuvchilarsiz m em brana 
kanallari ochiladi, bu xossa uni sekin ishlovchi fotoreseptorlardan 
farqlaydi.
T u k li re s e p to r h u ja y ra la m in g p re s in a p tik m e m b ra n a sin i 
d e p o ly a riz a tsiy asi sin ap tik y o riq q a n ey ro m e d ia to rlar ajralish in i 
ta’minlaydi (glutamat yoki aspartat). Mediator post sinaptik membranaga 
ta’sir etib, unda qo‘zg‘atuvchi post sinaptik potensialni chaqiradi, so‘ngra 
nerv markaziga impulslaming generatsiyasi kuzatiladi.
Chig'anoqdagi elektr hodisalar.
Tadqiqotchilar chig'anoqning turli 
qismlaridagi elektr potensiallarini qayd qilishda 5 ta turli fenomenni 
aniqladilar.


Ulardan ikkitasi-eshituv reseptor hujayrasining membrana potensiali 
va endolimfa potensiali-tovush ta’siriga bog‘liq emas. Elektr hodisalaridan 
uchtasi - chig‘anoqning m ikrofon potensiali, y ig ‘indi potensiali va 
eshituv nervining potensiali-tovush ta ’sirida kelib chiqadi.
E shituv re se p to r h u jay ra sin in g m em brana p o ten sia li, boshqa 
hujayralar kabi eshituv hujayralari membranasining ichki yuzasi tashqi 
yuzasiga nisbatan manfiy zaryadidan yuzaga keladi va uning kattaligi 70 
mv ga teng. Endolimfa potensiali yoki koxlear potensiali parda kanalga. 
b ir e le k tro d n i k ir itib , ik k in c h i e le k tro d n i y u m a lo q d a rc h a g a
yaqinlashtirganda qayd qilinadi.
C hig‘anoqqa elektrodni kiritib, uni kuchaytirgich va radio karnayiga 
u la b , to v u sh b ila n t a ’sir e tils a , ra d io k a rn a y i to v u s h n i an iq
gavdalantiradi.1930 yilda Uiver va Brey kashf etgan bu tajribadan shu 
narsa anglashiladiki, chig‘anoq tovush tebranishlarini aniq mos keluvchi 
chastotali elektr tebranishlariga aylantirib, mikrofon kabi ishaydi. Shu 
tufayli, bu hodisa 
chig'anoqning mikrofon effekti
deb ataladi.
Juda kuchli tovushda va tebranishlarining chastotasi katta bo‘lganda, 
elektr tebranishlarining yozuvidagi nol chizig‘ining barqaror o ‘zgarishi, 
y a ’ni potensiallar farqining o ‘zgarishi kuzatiladi, bu hodisa 
y i g ‘indi
potensiali
deb ataladi.
Eshituv sezgilari.
Inson tovush tebranishlar chastotasini 16-Gs dan 
20000 Gs gacha qabul qiladi. Budiapazon 10-11 aktavagato‘g ‘ri keladi. 
Tovush tebranishlarining yuqori chegarasi insonning yoshiga b o g iiq
b o ia d i, yoshi o ig a n sari pasayib boradi, shuning uchun qariyalar yuqori 
tonlarni eshitmaydi.

Download 12,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish