O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

nerv yo ‘llari va ularning bir—biri bilan aloqasi.
K o‘zni t o i pardasidan axborotlar k o ‘ruv nervi orqali (II-ju ft nerv) bosh 
miyaga uzatiladi. Har bir ko‘zning ko‘ruv nervlari miya asosida uchrashadi 
va kesishadi (xiazma). Bu yerda har bir ko‘ruv nervining tolalari ko‘zning 
qarama-qarshi tomoniga o ‘tadi. Tolalarning qisman kesishishi ikkala 
ko‘zdan kelgan axborotlarni katta yarim sharlarga borishini ta ’minlaydi. 
Bu kesishishdan so‘ng ko‘ruv nervlari 
ко 'ruv traktlari
deb ataladi. Ular 
ko‘plab miya tizimlarida proyeksilanadi, lekin ko‘pgina tolalar po‘stloqosti 
talam ik k o iu v m arkaziga-lateral yoki tashqi, tizzasimon tanaga keladi. 
S ig n a lla r bu y e rd a n p o ‘s lo q n in g k o ‘ru v s o h a sin i b irla m c h i 
proyeksiyalovchi b o ‘limiga uzatiladi. (Brodman b o ‘yicha 17-maydon). 
P o ‘stloqning barcha k o ‘ruv zonasi o ‘zida bir necha m aydonlarni 
birlashtiradi va ularning har biri o‘zining ixtisoslashgan vazifasini amalga 
oshiradi, lekin signallari t o i pardaning barcha qismidan qabul qiladi, va 
natijada uning topologiyasi yoki retinotopiyasini saqlab qoladi.
Ко
z 
to
V 
pardasi va ко ‘ruv nervidagi elektr hodisalar.
Tayoqcha 
va kolbachalardagi ko‘ruv pigmentlarining fotokimyoviy o ‘zgarishlari, 
y o r u g iik ta ’sirid a k o i u v resep to rlarin in g q o ‘z g ‘alish hodisalari 
zanjiridagi boshlangich bo‘g ‘in b o iib hisoblanadi. K o‘ruv reseptorlarida, 
so‘ngra k o iu v nervida barcha fotokimyoviy reaksiyalar ro ‘y bergach, 
ko‘zning murakkab reseptor apparati qo‘zg‘alib, elektr tebranishlar yuzaga 
chiqadi.
E le k tro re tin o g ra m m a deb a ta la d ig a n e le k tr te b ra n is h la rin i 
zararlanmagan k o ‘zga yoki bevosita t o i pardaga y o ru g iik ta ’sir etib, 
e le k tr p o te n s ia lla r i fa rq in i a jra tib o lis h d a a n iq la s a b o i a d i .
Elektroretinogram maning vujudga kelishi tayoqcha va kolbachalardagi 
fotokimyoviy jarayonlarga b o g iiq ekanligi shu bilan isbot etiladiki, 
ko‘zning elektr reaksiyalari ontogenezda yorugiikni sezuvchi reseptorlar-

---

tay o q ch alar v a k o lb ach alarn in g taraq q iy etishi va ulard a k o ‘ruv 
pigmentlarining vujudga kelishi bilan bir vaqtda ro ‘y beradi. K o‘ruv 
pigmetlarining miqdori elektroretinogramma toiqinlarining amplitudasiga 
qarab o ‘zgaradi.
F o to k im y o v iy ja ra y o n la r b ila n e le k tr ja ra y o n la r o ‘rta sid a g i 
fermentativ reaksiyasining qandaydir oraliq bo‘g ‘ini mavjuddir.
Aksari hayvonlar ko‘ziga 1-2 sekund davomida y o ru g iik tushirilganda 
elektroretinogram m a olinadi, bu retinogram m a xarakterli bir necha 
to iq in g a b o iin ad i. Birinchi to iq in - 6 to iq in amplituda jixatdan kichik 
elektr tebranishi b o iib , tinchlik potensialining kamayganligidan dalolat 
beradi. Bu tebranish tez ortadigan va sekin kamayadigan musbat elektr 
to iq in i - в to iq in g a o ia d i. в to iq in n in g pasayish fonida ko‘pincha 
musbat elektr to iq in i-su st s to iq in kuzatiladi. Y orugiik ta ’sir etishi 
to ‘xtagan paytda yana bir musbat to iq in i - d to iq in m aydonga keladi.
К о ‘zning y o r u g iik k a sezuvchanligi. К о ‘zning absolyut (mutloq)
sezuvchanligi.
K o‘ruv sezgisi vujudga kelishi uchun y o ru g iik manbaida 
bir qadar muayyan energiya b o iish i kerak. Ko‘ruv sezgisining vujudga 
kelishi uchun zarur b o ig an minimal energiya miqdoriga ko‘zning absolyut 
sezuvchanligining k o isa tk ic h i b o iib xizmat qiladi. Sekundiga egrlar 
hisobida o ich an ad ig an bo‘sag‘a energiyasi miqdori qulay sharoitda 
juda kam b o iib , l i 0 -lo» l i 0 ' n egr/ sekni tashkil etadi.
Q o ro n g id a qolgan k o ‘zda qo‘zg ‘alish vujudga kelishi zarur b o ig a n
minimal y o ru g iik kvantlari soni 8 dan 47 gacha ekanligini S.I.Vavilov 
k o is a tib berdi.