O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

k re tin izm
). B a rc h a tu rd a g i m o d d a la r 
alm ashinuvining faollashuvidan h am m a a ’zo lar faoliyati faollashadi.
207

---

Issiqlik hosil b o 'lish i kuchadi, bu esa tana haro ratin in g o rtishiga olib 
keladi. Y urak ishi tezlashadi (taxikardiya, arterial bosim ning ortishi, qon 
m inutlik hajm ining k o 'p a y ish i). O shqozon ichak trakti faoliyati ham 
stim ullanadi (ishtahaning ochilishi, ichak peristaltikasining kuchayishi, 
sekretor faoliyatning ortishi).
K alsiton in yoki tireokalsitonin.
Q ondagi kalsiy m iqdorini ozaytiradi. 
U suyak tizim iga, buyrak va ichakka ta ’sir etib, p aratgorm on ta ’siriga 
qaram a-qarshi effektlar k o 'rsa ta d i. T ireo k alsito n in suyak to 'q im a sid a 
o ste o b la stla r faolligini va m in eralizatsiy a ja ra y o n la rin i tezlashtiradi. 
B u y rak va ic h a k la rd a k a lsiy n in g q a y ta s o 'r i lis h in i s e k in la s h tirib , 
fo sfatlam in g qayta so 'rilish in i esa kuchaytiradi. Bu ta ’sirlar oxir-oqibat 
gipokalsiyem iyaga olib keladi.
Q alqonsim on b ezgorm onlari sekresiyasi gipotalam usning tireoliberin 
gorm oni tom onidan idora etiladi.T iroksin v a triy o d tiro n in sekresiyasini 
in so n d a uzoq dav o m etg an hissiy q o 'z g 'a lis h la r ham k u ch ay tirad i. 
B undan tashqari, inson tana haroratining pasay ish i ham bu gorm onlar 
sekresiyasini tezlashtiradi.
Q alqonsim on bez faoliyati su saygan da va kuchayganda organizm
ah volin in g о ‘zgarishi.
Kretinizm .
O dam da qalqonsim on b ezning bolalik davridayoq sust 
ishlashi (gipotireoz) kretinizm k asalligiga olib keladi. U ning xarakterli 
belgilari shuki, b o 'y o 'sm a y qoladi, gavda nisbatlari buziladi, b alo g 'a tg a 
yetish to 'x ta y d i, ruhiyat orq ad a qoladi. K retinizm bilan kasallangan 
bo lalam in g o g 'z i ochiq va tili doim o g 'z id a n chiqib turadi, shu sababli 
u lar nafas olishga va ovq at y u tish g a qiynaladi.
M iksedem a.
V oyaga y e tg a n o d a m n in g q a lq o n s im o n b ezi y e ta rli 
ish la m a sa , m ik s e d e m a d e g a n k a s a llik k e lib c h iq a d i. Bu k a s a llik d a
a s o s iy a lm a s h in u v 3 0 -4 0 % g a k a m a y ib k e ta d i. Q is m a n y o g ' 
to 'q im a s id a y o g ' k o 'p a y i s h i , a s o s a n e s a t o 'q i m a s u y u q lig in in g
ortish i n a tija sid a g a v d a v a z n i o rtib k etad i. O q s illa r a lm a s h in u v in in g
b u z ilis h i s a b a b li h u ja y ra la r a r o b o 's h liq d a m u ts in v a a lb u m in la r 
k o 'p a y ib k e ta d i. O q s illa r to 'q im a s u y u q lig in in g o n k o tik b o sim in i 
o s h ira d i. S hu sa b a b li to 'q im a la r d a , a y n iq s a te ri o sti k le tc h a tk a s id a
s u v u s h l a n i b q o l a d i . ( l o t i n c h a « m i k s e d e m a » n i n g t a r j i m a s i
« s h ilim s h iq sh is h » d e g a n id ir).