O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Qon bosim ini bosh qarish da ishtirok etish.
8. E ritro p o ezd a ishtirok etish.
9. G em ostozda ishtirok etish.
10. Oqsil, y o g ‘, u glevodlar alm ashinuvida ishtirok etish.
11. H im oya vazifasi
-organizm ichki m uhitidan y o t m oddalar, ham da 
zaharli m oddalam i chiqarib yuborish.
380

---

U
m
u m
l a s h t i r i b o l g a n d a b u y r a k l a r q u y d a g i
v a z i f a l a r n i b a j a r a d i :
e k s k r e t o r , g o m
e o s t a t i k , m
e t a b o l i t i k , i n k r e t o r v a h i m
o y a .
B u yra k la r f a o liy a tin i teksh irish u sullari.
B u y ra k la r fa o liy a tin i 
tekshirish klinik va tajriba u sullariga boMinadi. T ajriba usullari esa o ‘z 
navbatida o 'tk ir va surunkali usullam i o 'z ichiga oladi. O 'tk ir tajribalar 
keng k o 'lam d a q o'llanilm aydi, chunki bu usul qator kam chiliklardan holi 
em as. Eng avvalo narkoz ostida olib borilib, M N T torm ozlangan holda 
b o 'la d i. Surunkali ta jrib ala r I.P.Pavlov ta k lif qilgan siydik pufagiga 
fistulalar q o 'y ish usuli y o rd am id a yangi p o g 'o n a g a k o 'ta rilib , tabiiy 
sharoitda kechadi. I.P.Pavlovning shogirdlaridan L.A.Orbeli ta k lif qilgan 
usul, siydik chiqaruv y o 'lla rin i alo h id a-alo h id a qorin sohasiga tikib 
q o 'y is h u su li y o r d a m id a e s a h a r b ir b u y ra k n in g siy d ik a jra tis h
m exanizm ini o 'rg a n ish m um kin. B unda bir tom onlam a d enervatsiya 
qilingan yoki bir buyragini olib tashlash y o 'li bilan siydik hosil bo'lishini 
o'rganiladi.
B u y ra k la r f a o liy a tin i o 'rg a n is h n in g a s o siy u s u lla rid a n b iri bu 
m ikropunksiya v a m ikroperfuziya usullaridir. B irinchi b o 'lib P ensilvan 
U n iv e rsite tid a A .N .R ic h a rd s ta k lif etg an m ik ro p ip e tk a y o rd a m id a
nafronning turli qism laridan suyuqliklarolinib, neffonning turli qism larini 
siydik hosil bo'lish id ag i roli o 'rg a n ila d i.
Inson va hay v o n lar b u y rak la rin in g fun k sio n al h olatini o 'rg a n ish
uchun, ayrim m oddalarni qonda va siydikdagi m iqdorini aniqlab, siydik 
hosil bo'lishining asosiy jarayonlari to 'g 'risid a m iqdoriy m a ’lumot beradi 
(tozalanish koefitsenti). Bu usul klinikada keng k o 'lam d a qo'llanilm oqda.
Buyraklaming fiziologik faol moddalarni sintez qilishini aniqlash uchun, 
arteriya v avena qon tomirlaridagi qon tarkibi tekshirilib, solishtirib ko'riladi.
Elektron mikroskopiya, sitokimyo, bioximik va elektrofiziologik usullar 
y ordam ida buyrak hujayralarining ishlash m exanizm i, turli vazifalarni 
bajarishi m etabolitik vazifilari ham da k analchalam ing turli qism larini 
funksional aham iyati o 'rg an ilad i.
D iurezni o 'rganish klinik tekshirishlarining asosiylaridan hisoblanadi. 
S iydikning tarkibi, undagi ferm entlam i, gorm onlam i o 'rg a n ish hozirgi 
kunning asosiy tekshirish usullaridan biri hisoblanadi.