O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Siydik m iqdori, tarkibi va xossalari.
Vaqt b irlig i ic h id a m a ’lum 
m iqdorda siydik ajralib chiqadi. Bir sutkada ajralib chiqqan sutkalik diurez 
miqdori 0,7-2,01 tashkil qiladi. K o 'p suyuqlik, oqsilli m ahsulotlar iste’mol 
qilgandan s o 'n g d iurez kuchayadi. Iste’mol qilingan suyuqlikning 6 5 ­
80% siydik bilan chiqarilib yuboriladi. N orm al hold a suyuqlik iste’mol 
qilib k o 'p terlanganda diurez ozayadi. Siydik hosil bo'lishi sutka davom ida 
o 'z g a rib turadi. K echqurun kunduzgiga nisbatan sekinlashadi.
Siydik och sariq rangli,solishtirm aog‘irligi 1,005-1,025 gateng. Siydik 
tarkibidagi anorganik va o rganik m oddalar uning solishtirm a o g 'irlig in i 
belgilaydi. U esa is te ’mol qilingan suyuqlik m iqdoriga b o g 'liq .
Siydikning rN muhiti kuchsiz kislotali bo'lib, PH 5,0-7,0 ga teng. Oqsilli 
m a h s u lo tla rn i k o 'p i s t e ’m o l q ilin s a , k is lo ta li to m o n g a , o 's im li k
m ahsulotlariga k o 'p iste’m ol qilinsa ishqoriy to m o n g a o 'zg a ra d i. Siydik 
tiniq suyuqlik b o 'lib , o zg in a qoldiq qism i ham b o 'la d i. A g ar siydik 
sentrifugalansa tu b id a qoldiq qism i b o 'lib , bu qism ju d a oz m iqdorda 
eritrotsitlar, leykotsitlar va epiteliy hujayralardan iborat b o 'la d i. B undan 
tashqari siydik kislotasi k ristallari, uratlar, kalsiy, o k salat (rN kislotali 
m uhit b o 'lsa ) yoki k alsiyfosfat v a kalsiy karbonat, am m oniy kristallari 
(rN i ishqoriy b o 'ls a ) dan tashkil topgan.
S iy d ik d a o q s il b o 'lm a y d i u n in g q o ld iq la r i b o 'l i s h i m u m k in . 
A m inokislotalar m iqdori bir kunda 0,5 g dan ortm aydi.
389

---

S iydik tarkibida m ochevinaning m iqdori 2% to ‘g ‘ri keladi. B ir kecha 
kunduzda ajralgan m iqdori esa 20-30 g ga teng.
Siydik tarkibida siydik kislotasi (1 g), am m iakpurin asoslari, kreatinin, 
uncha k o ‘p b o im a g a n m iqdorda ichakda oqsillar b ijg ‘ishi natijasida hosil 
b o ig a n indol, skatol, f e n o lla r b o ‘ladi.
A zotsiz organik m oddalardan siydik tarkibida 
M ovul
kislotasi, sut 
kislotasi, keton va suvda eruvchi vitam inlar uchraydi.
O ddiy h olatda siydik tarkibida glyukoza bo'lm aydi. Buyrak v a siydik 
y o ‘lla r k a s a llik la r id a s iy d ik ta rk ib id a e r itr o ts itla r p a y d o b o ‘ ladi 
(gem aturiya). Siydik tarkibida pigm entlar (urobilin, uroxrom ) b o iib , unga 
rang berib turadi.
S iydik tarkibida k o 'p m iqdorda anorganik m oddalar b o 'la d i. U lar 
ichida eng k o 'p i -10-15 g kaliy, xlorid 3-3,5 g, sulfat tu zlar 2,5 g, fosfat 
tuzlar 2,5 g, elektrolitlar ham ajralib chiqadi: N a +, K +, C l', C a*1, M g++.
S iydik tark ib id a g o rm o n lar va ularning m etabolitlari, ferm entlar, 
vitam inlar bo'ladi.