O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Qonning fiz ik va kim yoviy xossalari.
Q onningrangi.
E ritrotsitlar tarkibidagi gem oglobin qonga qizil rang 
beradi. A rterial qon oksigem oglobinga boy b o 'lg a n lig i tufayli och qizil 
rangga ega. Venoz qon esa qaytalangan va oksidlangan gem oglobinlar 
hisobiga to 'q qizil rangga ega. Q ondagi gem oglobin to 'q im a g a qancha 
k o 'p kislorodni bersa, venoz qon shunchalik to 'q ro q rangga ega b o'lad i.
Qonning solishtirma og'irligi.
1.058 dan 1.062 gacha kattalikda bo'lib, 
tarkibidagi eritrotsitlar m iqdoriga bog'liq. Plazm aning solishtirm a og'irligi 
tarkibidagi oqsillar m iqdoriga b o g 'liq b o 'lib 1.025 - 1.034 ga teng.
Q onning vo p ish q o q lig i.
Q o n n in g y o p ish q o q lig i suvga nisb atan
an iqlanganda 4.5-5,0 ga teng. Q onning y opishqoqligi, asosan, uning 
tarkibidagi eritrotsitlar va qisman plazm a oqsillari m iqdoriga bog'liq. Venoz 
qo nning y o p ish q o q lig i arterial q o nnikidan y u q oriroq b o 'la d i, bunga 
sabab venoz qonda eritro tsitlar C O ? saqlashi va diam etri biroz katta 
b o 'lish id a d ir. D epodan e ritro tsitla m in g chiqishi qon yopishqoqligini 
orttiradi. Plazm aning yopishqoqligi 1.8 - 2.2 dan ortm aydi. O dam oqsilni 
q o 'p iste'm o l qilganda plazm aning, binobarin qonning, yopishqoqligi 
ortishi mum kin.
235

---

Q onningosm otik bosimi.
O sm otik bosim deb, yarim o 'tk azg ich parda 
orqali suyuk eritm adan quyuq eritm aga erituvchining (qon uchun suvni) 
o 'tis h in i t a ’m in lo v c h i k u ch tu sh u n ila d i. Q o n n in g o sm o tik bosim i 
krioskopik usulda - m uzlash nuqtasini (depressiyasini) aniqlash orqali 
am alga oshiriladi. Q onning depressiyasi 0.56-0.58°C ga teng. M olyar 
(eritm ad a, 1 1 suvda lg ram m m olek u ly ar m odda erig an ) eritm aning 
depressiyasi 1.86°C ga teng. K lapeyron tenglam asi yord am id a odam 
qoni osm otik bosim i 7.6 atm .ga teng ekanligini aniqlash m um kin.
Q o n n in g o s m o t ik b o s im i u n d a e r ig a n m a y d a m o le k u la li 
m o d d a larn in g m iq d o rig a b o g 'liq . Q on osm otik b o sim in in g 60% qism i 
N a S l h is o b ig a h o s il b o 'l a d i . Q o n , lim fa , t o 'q i m a s u y u q lig i va 
to'qim alarda osm otik bosim deyarli bir xil bo'ladi va o'zgarm aydi. Q onga 
k o 'p m iq d o rd a tu z va suv tu sh g a n d a ham o sm o tik b o sim n in g kattaligi 
kam o 'zg a ra d i. Q onga tushgan ortiqcha suv b uyrak orqali tezda chiqarib 
yuboriladi, bir qism i to 'q im a va h ujayraga o 'tk a z ila d i, n atijada o sm otik 
b o sim d a s tla b k i h o la tg a q a y ta d i. A g a r q o n d a tu z m iq d o ri o rtsa , 
to 'q im a d an suv qonga o 'ta d i, buyrak orqali tu zlam i chiqarib yuborilishi 
kuch ay ad i. O qsil, y o g ' va k arb o n su v la rn in g hazm tiz im id an qon va 
lim fag a su rilish i, sh u n in g d e k , h u jay ra m e tab o lizm id a hosil b o 'lg a n
m ayda m olekulali m oddalarning qonga tushishi osm otik bosim ni m a ’lum 
d arajada o 'zg a rtirish i m um kin.
O sm otik bosim ning qondagi doim iyligi saqlanishi hujay ralar hayot 
f a o li y a ti u c h u n k a t ta a h a m iy a tg a e g a . O s m o tik b o s im n is b iy
tu rg 'u n lig id a g in a hujay ralar faoliyat k o 'rsa ta oladilar. A g ar eritrotsit 
qonning osm otik bosim iga teng b o 'lg a n osm otik b osim ga ega (
izotonik
) 
eritm aga solib q o 'y ilsa , unda hech qanday o 'z g a ris h so d ir bo'lm aydi. 
O sm otik bosim i qonnikidan yuqori b o 'lg a n (