O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Junksivalar
k ortikalizatsiyasi
r o 'y bergan.
M urakkabroq nerv funksiyalari m arkaziy nerv sistem asining tarixan 
yoshroq b o 'lim la rig a k o 'c h ib o 'tg a n lig i shu sistem a taraqqiyotining eng 
m uhim va xarakterli faktlaridan biridir. Masalan,, baliqlar yoki suvda ham da 
quruqda yash o v ch ilar m iyasining k atta yarim sharlari olib tashlangan 
k o 'ru v sezgilari deyarli o 'z g a rm a y d i, itlarda esa k atta yarim sharlar 
p o 's tlo g 'in in g o 'z i olib ta sh la n g an d ay o q m urakkab k o 'ru v sezgilari 
butunlay y o 'q o la d i. S o 'n g ra baqa yoki toshbaqa k atta y arim sharlari 
olib tashlangach shartli reflekslar hosil b o ' lishi m um kin, bu hayvonlarda 
shartli reflek slam i oraliq m iya va o 'rta m iya yuzaga chiqara oladi; itlar 
yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g o 'z i olib tashlanganda esa individual hayot 
davrida kasb etilgan eskitdan bor ham m a shartli reflekslar y o 'q o la d i, 
yangi shartli reflekslar vujudga kela olm aydi.
O dam ning katta yarim sharlar p o 's tlo g 'i shikastlanganda, ayniqsa 
katta o 'zgarishlar r o 'y beradi. O dam ning gavdasini tikka tutishi va m ehnat 
faoliyati bilan b og'langan m urakkab harakatlam i yuzaga chiqarishi uchun 
nerv ja ra y o n larin in g bosh m iya katta yarim sharlar p o 's tlo g 'ig a b o g 'liq
b o 'lg a n g 'o y a t m ukam m al k o ordinatsiyasi talab qilinadi. T araqqiyot 
ja ra y o n id a katta yarim sh arlar p o ‘stlo g 'i
harakat sferasini - k o 'ndalang-
143

---

ta rg 'il m uskullam i, shuningdek, vegetativ jaray o n lam i n a z o ra t
qiladigan
b o 'lib qoladi.
K a t ta y a r im s h a r la r p o ‘s t l o g 'in in g h u ja y r a s tr u k tu r a s i
( sito a rx ite k to n ik a ).
K a tta y a rim s h a rla r p o 's t l o g 'i n i n g s tr u k tu r a
elem entlari nerv hujayralari va ulardan chiqqan o 's i q l a r - aksonlar va 
den d ritlar h am da neyrogliya hujayralari dan iborat.
K atta yarim sh a rla rn in g butun yuzasi p o 's tlo q bilan qoplan g an ; 
p o 'stlo q n in g qalinligi 1,5