O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

sen sor h u jayralar
deb atalsa 
b o 'la d i. A sosan y u ld u z sim o n ney ro n lar shunday funksiyani o 'ta y d i,
144

---

bunday n ey ro n la r p o 'stlo q sensor so halarining 111 va IV qavatlarid a 
ayniqsa k o ‘p.
M iyaning p a stro g ‘idagi b o ‘lim la r ig a - p o ‘stloq ostidagi yadrolarga, 
m iya uzaniga va orqa m iyaga im puls yuboruvchi h ujayralar ikkinchi 
guruhga kiradi. Bu k atta
p iram idal neyronlar
b o 'lib , ularni birinchi m arta 
V.A.Bes 1874 y ild a ta sv ir etgan. U lar yarim sharlar p o 'stlo g 'id a g i m otor 
so haning asosan V qav atid a to 'p la n g a n . Bu n eyronlarni 
m otor
yoki 
effektor h u jayralar
deb hisoblashadi. K atta yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g
effektor funksiyasini yuzaga chiqarishda b a ’zi duksim on hujayralar ham 
qatn ash a d i.
Y arim sh a rla r p o 's tlo g 'n in in g bir yoki tu rli so h a la rd a g i har xil 
neyronlarni o 'z a ro bog'laydigan hujayralar uchinchi guruhka kiradi. Ular 
kontakt yoki oraliq neyronlar deb ataladi. M ayda va o 'rta c h a piram idal 
neyronlar bilan duksim on h u jayralar shular jum lasidandir.
K atta yarim sharlar p o 's tlo g 'i olti qavat hujayralardan tuzilishi bilan 
birga. nerv tolalarining tuzilishi ham m urakkab. Yarim sharlar p o 'stlo g 'id a
uning turli qism larini birlashtiruvchi gorizontal tolalar va kulrang m oddani 
oq m oddaga b og'lovchi radial tolalar bor. N erv tolalari ham 6 qavat b o 'lib
yotadi. U larning tuzilishi va o 'z a ro m unosabatlari hujayra qavatlarining 
tuzilishidan ham m urakkabroq va o 'zgaruvchandir.
Yarim sharlar p o 's tlo g 'i hujayra tu z ilishining y uqorida keltirilgan 
tasviri bir qadar chizm ali tasvirdir, chunki p o 'stlo q n in g turli sohalarida 
qavatlam in g rivojlanish darajasi anchagina tafovut qiladi.
K a tta y a r im s h a rla r p o 's t l o g 'i h u ja y ra la r ta rk ib i v a tu z ilis h
h u s u s iy a tla r ig a q a ra b ,