O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

qorachiq
deb ataladi. Q orachiq faqat m arkaziy nurlam i o 'tkazadi va sferik 
abberatsiyani b a rta ra f qilib, to ‘r pardaga n arsa lam in g ravshan tasviri 
tushishiga yordam beradi. A gar k o'zni qisib, y o ru g iik nurlarini tushishiga 
to'sqinlik qilinsa, keyin k o ‘z ochilganda qorachiq kengayganini k o ‘ram iz 
(«qorachiq refleksi»). R angdor pardaning m uskullari qorachiq kattaligini 
o 'zg a rtirish i orqali k o 'z g a tushayotgan y o ru g 'lik oqim ini idora etadi.
O ddiy sharoitda yosh odam da k o ‘z qorach ig ‘ining diam etri 1,8 m m
dan 7,5 m m gacha bo'ladi. Juda yorug' jo y d a qorachiq diam etri m inim al 
bo'ladi 1,8 mm. Kunduzgi o 'rtach a yorug' joy d a qorachiq diam etri 2,4 mm 
ni tashkil qilsa, q o ro n g 'u lik d a esa qorachiq m aksim al 7,5 m m gacha. 
kengayadi Rangdor pardada qorachiq kattaligini o 'zgartiradigan m uskullar 
bor, bulardan bir turi-halqasim on m uskullar (m. sphincter iridis) k o 'zn i 
harakatlantiruvchi nervning parasim patik tolalarini idora qiladi, ikkinchisi 
esa radial m uskullar (m. dilatator iridis) sim patik nerv tolalarini idora qiladi. 
H alqasim on m uskullar qisqarganda qorachiq torayadi, radial m uskullar 
qisqarganda esa, qorachiq kengayadi. Shunga k o 'ra , atsetilxolin va ezerin 
qorachiqni toraytiradi, adrenalin esa qorachiqni kengaytiradi. B undan 
tashqari, q orachiq inson q o 'rq q a n id a , g 'az ab la n g an id a , kuchli o g 'riq
sezganda va gipoksiyada ham kengayadi. Q orachiqning kengayishi - bir 
q ato r p a to lo g ik h o la tla rd a m u h im d ia g n o stik sim p to m h iso b lan ad i. 
Masalan, og'riqdan kelib chiquvchi karaxtlik, gipoksiya va hokazo. Sog'lom
odam ning ikkala k o 'z qorachig' i bir xilda kengaygan yoki toraygan bo'ladi. 
Bir ko'zga yorug'lik tushirilsa, ikkinchi k o 'z qorachig'i ham torayadi; bunday 
reaksiya ham jihatlik reaksiyasi deb ataladi. B a’zi patologik holatlarda ikkala 
k o 'z qorachiqlari katta-kichik bo'ladi (anizokoriya). Bir tomondagi simpatik 
nervning zararlanishi natijasida qorachiq torayadi (m ioz) va ayni vaqtda 
k o 'z y o rig 'i ham toraysa (G om er sim ptom i) N. oculom otorius-ning falaj 
bo'lishi natijasida bir k o 'z qorachig'i kengayishi m um kin (midriaz).