O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Chaynash.
O ziq m oddalar o g 'iz b o 'sh lig 'ig a qattiq b o 'la k c h a la ry o k i 
har xil darajadagi suyuqlik holatida tushishi mum kin. Oziq m odda holatiga 
qarab o g 'iz b o 's h lig 'id a m exanik va kim yoviy ishlovdan o'tk azilad i yoki 
darhol yutib yuboriladi. Yuqorigi va pastki qator tish lar y ord am id a oziq 
m o d d a n i m e x a n ik p a rc h a la n is h i 
ch ayn ash
d e b a ta la d i. C h a y n a sh
chaynov, shilliq v a til m uskullari qisqarishi orqali am alga oshiriladi.
O g 'iz b o 'sh lig 'id a g i reseptorlardan im pulslar uch shoxli nerv orqali 
u z u n c h o q m iy a g a , u y e r d a n k o 'r u v d u m b o g 'ig a v a b o s h m iy a 
p o 's tlo g 'ig a b o rad i. C h a y n ash n i b o sh q a rish d a u z u n c h o q m iy a n in g
harakatlantiruvchi yadrolari, qizil yadro, qora m odda, p o 'stlo q osti va 
pustloq tuzulm alari ishtirok etadilar. C haynashni bosh q arish d a ishtirok 
etadigan ney ro n lar to 'p la m i 
chaynash m arkazi
deb ataladi.U yerdan 
uch shoxli nerv orqali chaynash m uskullariga im pulslar boradi va ular 
yordam ida ja g ' yuqoriga, -p a stg a , oldinga. -orqaga va yon tom onlarga 
h arak atlan ad i. T il, lunj va lab m uskullari y o rd am id a ov q at luqm asi 
h ara k atla n tirila d i va ch a y n ash y u za sid a ushlab turilad i. C haynashni 
b o sh q a rish d a ch a y n o v m u sk u llari va tish la r re se p to rla rid a n borgan 
im pulslar ham katta aham iyat kasb etadi.
346

---

C haynash quyidagi davrlardan iborat: tinch davri, ovqat luqm asini 
o g 'iz g a kiritish, tusm ollash (cham alash), asosiy davr, ovqat luqm asini
I-tinch davri, ll-ovqat luqmasini og ‘izga kiritish, III-tusmollash
(chamalash), IV-chaynashning asosiy davri, V-ovqat luqmasini yutishga
tayyorlash davri.