O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Inkretor y o k i ichki sekresiya
faoliyati - d eyilganda hazm tizim ida 
o sh q o z o n -ic h ak y o 'lla la ri faoliyatini b oshqarishda ishtirok etuvchi bir 
qator gorm onlam i ishlab chiqarilishi tushuniladi. Bularga gastrin, sekretin, 
xolitsistokinin-pankreozim in, m otilin va boshqalar kiradi.
Ekskretor f a o liy a ti-
m etabolizm natijasida hosil b o 'lg a n m oddalar 
(m o ch e v in a, am m ia k , o 't p ig m e n tla ri) suv, o rg an iz m g a tash q arid an
tushgan o g 'ir m etal tuzlari, d orivor m oddalam i hazm bezlari tom onidan 
osh qozon-ichak y o 'lig a va u yerdan tashqariga chiqarib yuborilishidir.
O shqozon-ichak y o 'lla ri hazm dan tashqari - suv-tuz alm ashinuvida, 
m ah alliy im m unitetda, gem opoez, fib rin o liz va boshqa faoliyatlarda 
ishtirok etadi.
H azm tizim ining о 'rganish usullari. E ksperim ental usullar.
O 'tk ir ta jr ib a la r.
0 ‘tk ir ta jr ib a n a rk o z o s tid a g i h a y v o n la r d a
o'tk azilad i. O 'tk ir tajriba butun organizm da yoki ajratib olingan to 'q im a, 
a ’zo yoki hujayralarda o 'tkazilishi m um kin.
Surunkali tajriba usullari.
Bu usulda hayvon ja rro h lik y o 'li bilan 
ta y y o rla n a d i, a y rim so h a g a n a y c h a la r o 'tk a z is h , h azm b e z la rn in g
y o 'lla rin i tash q arig a chiqarib q o 'y ish va h.k. H ayvonlar so g 'ay g a n d an
so 'n g ularda tajriba o 'tk azilad i.
339

---

V.A .B a so v (1 8 4 2 ) itla r m e ’d a s ig a fis tu la q o ‘y g a n . I.P .P a v lo v
laboratoriyasida V .Basov fistulasi q o ‘yilgan itlarda ezofagotam iya usuli 
q o ‘llan ilg an v a u la rd a « y o lg ‘on o v q atlan tirish » ta jrib ala ri o ‘tk azilg an
va toza shira y ig ‘ib olingan. M e ’dasidan m e ’dacha ajratib olingan itlarda 
ham to za shira ajratib olingan. I.P avlov usuli b o ‘y icha m e ’dacha ajratib 
o lis h G a y d e n g a y n u s u lid a n in n e r v a ts iy a s i s a q la n g a n lig i b ila n
farqlanadi. Ja rro h lik y o ‘li b ila n ichakning b ir q ism ini ajratib olish va 
u ning bir uchi 
—
74-rasm . 
M e’daga fistula 
qo'yilgan ezofagotomiya 
qilingan it. «Yolg'on 
ovqatlantirish» tajribasi.
(Tiri usuli) yoki har ikkala uchi (Tiri-Velle usuli) tashqariga chiqarilib 
teriga tiqib qo 'y ilad i.
S o'lak va m e ’da osti bezlari chiqaruv y o ila rin i, o 'ty o ila r in i tashqariga 
chiqarib teriga tiqib q o 'y ish holatlari keng q o 'lla n ilad i.