О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

Муомала соҳасидан маблағлар
муомала буюмлари, пул маблағлари, ҳисоб-китобдаги 
маблағлар (дебиторлик қарзлари) ва муомала ва хизмат қилувчи маблағлардан иборат. 
Пул маблағлари
ҳар хил тўловларни амалга ошириш учун хизмат қилади. Бу 
маблағлар ёрдамида корхона мол етказиб берувчилар билан ҳисоб-китоб қилади, ўз 
ходимларига иш ҳақи тўлайди, давлат доромадларига ҳар хил тўловлар ва ажратмалар 
қилади ва хоказо. Пул маблағлари корхонага харидорлардан - уларга сотилган буюмлар учун, 
банклардан-кредитлар кўринишида, юқори ташкилотлардан, юқори компаниялардан - 
вақтинчалик молиявий ёрдам тартибида келиб тушади ва ҳозако. 
Ҳисоб-китобдаги маблағлар
ушбу корхонага бошқа корхоналар ёки шахсларнинг 
қарзидан иборат. Бунда маблағларга, биринчи навбатда, мазкур корхонадан харидор 
(буюртмачи) томонидан сотиб олинган маҳсулот (улар учун ишлар ёки хизматлар) учун 
қарзлари ҳамда корхона хизматчиларига ҳар хил харажатлар учун ҳисобдорлик шарти билан 
берилган пул суммалари бўйича ҳисоб-китоблар киради. Топшириқни бажариб бўлгандан 
кейин, хизматчи (ҳисобдор шахс) олинган суммаларнинг сарфланганлиги тўғрисида ҳисобот 
топшириши ва ишлатилмай қолган пулларни кассага қайтариш керак. Бунлай ҳисоб-
китоблар
 ҳисобдор шахслар билан ҳисоб-китоблар
 
деб аталади. 
Корхона қарзлари
бошқа операциялар (бошқа ҳисоб-китоблар) бўйича ҳам бўлиши 
мумкин. Уларга, масалан, мол етказиб берувчиларга такдим этилган даъволар бўйича 
қарзлари, ишчи ва хизматчиларнинг ўз эҳтиёжлари учун олинган банк ссудалари бўйича 
қарзлари киради. У қарздорлар
 бошқа дебиторлар
 
деб номланади. 
Корхона маблағларини ташкил топиш манбалари ва қандай мақсадларга 
мўлжалланганлиги бўйича гуруҳлаш уларни ушбу корхонага бириктириш даражасига қараб 
амалга оширилади. Маблағлар манбаларининг туси (ҳарактери) мулкчиликнинг шаклини акс 
эттиради. Корхоналар энг аввало ўзининг бутун яшаш даври учун умумдавлат фондидан 
(давлат корхоналари) ёки ўзларининг муассасаларидан маблағлар оладилар маблағларининг 
бир қисми уларга вақтинчалик фойдаланиш учун берилади - банклардан, бошқа корхона ва 
ташкилотлардан. Қолаверса, уларда маблағларнинг ички манбалари -