О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

Актив 
Сумма 
Пассив 
Сумма 
1.Асосий воситалар 
2.Материаллар 
3.Касса 
4.Ҳисоб-китоб счёти 
Баланс 
350 000 
100000 
12 200 
37 800 
500 000 
1.Устав капитали 
2.Тақсимланмаган фойда 
3.Банк кредитлари 
4.Мол етказиб берувчилар 
билан ҳисоб-китоблар
 
Баланс
400000 
30000 
20000 
50000 
500 000 
12 
21 

---

қийматининг ҳажми билан фарқ қиладиган янги маҳсулот тайёрланади. Янгидан тайёрланган 
маҳсулот қиймати сарфланган ишлаб чиқариш воситалари қиймати (тиклаш фонди) ва 
ходимлар меҳнати билан яратилган ҳамда зарурий қиймат (иш ҳақи) ва қўшимча маҳсулот 
қиймати (соф даромад)га бўлинадиган, янги қийматдан иборат. 
Ишлаб чиқариш жараёнида кўпчилик корхоналарда ишлаб чиқариш воситалари 
бирданига тайёр маҳсулотга айланмайди. Уларга меҳнатнинг таъсири янгитдан яратилган 
меҳнат маҳсули сифатида тўғри келиши керак бўлган янги кўриниш ёки хусусиятларга эга 
бўлмасдан олдин маълум вақт талаб қилади. Шу вақтнинг ўтиши давомида улар 
тугалланмаган ишлаб чиқариш шаклида бўлиб туради. 
Корхона маблағларига айланишнинг бошқа босқичлари 
муомала сферасида
содир 
бўлади. Бу - корхона таъминоти ва тайёр буюмларни сотиш босқичларидир. 
Таъминот сферасида корхона пул маблағларига ўзига зарур бўлган, омборларга келиб 
тушадиган ва унинг ишлаб чиқариш захираларини ҳосил қиладиган моддий бойликларни 
сотиб олади. Сотиш босқичида ишлаб чиқариш жараёнида яратилган маҳсулотнинг 
истеъмолчилар (харидорлар)га топшириш содир бўлади. Бу босқичнинг якунида корхона 
фондлари (маблағлари) яна пул шаклига киради. 
Бухгалтерия ҳисобида 
таъминот ва сотиш 
жараёнларини акс эттиришда қўйидагилар 
қайд қилинади: шу жараёнлар билан боғлиқ бўлган харажатлар, яъни ишлаб чиқариш 
воситаларини ҳарид қилиш ва маҳсулот сотишга қилинган харажатлар; таъминот жараёнида 
ҳарид қилинадиган буюмлар, сотиш учун мўлжалланган ва сотиш жараёнида жойлашган 
ишлаб чиқариш маҳсулотлари ҳамда сотилган буюмлар учун корхоналар томонидан 
олинадиган пул маблағлари. Бу пул маблағларининг суммаси ишлаб чиқариш воситаларини 
сотиб олиш ва иш ҳақини тўлаш учун харажатланган суммадан соф даромад миқдорига кўп 
бўлади. 
Шундай қилиб, сотиш жараёнининг якунланиши моддий ишлаб чиқариш соҳасида 
яратилган соф даромадни тақсимлаш имконини беради. Бу ерда бухгалтерия ҳисобида давлат 
даромадига ўтказилиши лозим бўлган, корхона томонидан олинган суммаси, қўшилган 
қиймат солиғи,
акциз солиғи,
фойда (даромад) солиғи
аниқланади ва қайд қилинади. Сотиш 
жараёни тугагандан сўнг корхона тегишли органларга (бюджетга, бюджетдан ташқари 
фондларга, банклар, мол етказиб берувчилар ва ҳоказоларга) уларга берилиши лозим бўлган 
суммаларни ўтказиш имконига эга бўлади. 
Барча жараёнлар -