O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
1.
Shamsutdinov Rustambek va boshqalar. Vatan tarixi. Birinchi kitob. “Sharq”. T-2016
2.
Usmonov Qamariddin va boshqalar. O‘zbekiston tarixi: oliy o‘quv yurtlarining 
bakalavrlari uchun darslik. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim 
vazirligi. – Toshkent: «IQTISOD-MOLIYA», 2016. – 496 b.
3.
Muhammadjonov Abdulahad. Temur va temuriylar saltanati. – Toshkent: Qomuslar 
bosh tahririyati, 1994.
4.
Ahmedov Bo’riboy. Amir Temur. – Toshkent: 1996.
5.
Bo’riyev Omonullo. Temuriylar davri yozma manbalarida Markaziy Osiyo. – T.: 1996.
6.
Hamidulla Dadaboyev. Amir Temurning harbiy mahorati. –T., 1996.
 

---

39 
 
3-ma’ruza: Amir Temur davrida siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayot. (2 soat) 
Reja: 
 
1.
 
Davlat boshqaruvidagi islohotlar. 
2.
 
Amir Temurning el yurtni o’z tasarrufi va itoatida tutish uchun tuzgan o’n ikki
«tuzug»i: davlat boshqaruvida dargoh va devonlar. 
3.
 
Ma’muriy hududiy boshqaruv. Davlatni uluslarga bo’lib boshqarish. 
4.
 
Amir Temurning harbiy islohati va uning bugungi kundagi ahamiyati. 
5.
 
Amir Temurning tashqi siyosati 
 
Davlat boshqaruvidagi islohotlar. 
AmirTemur va temuriylar zamoni davlatchilik siyosati,boshqaruv tizimini ko’rib 
chiqmoqchi ekanmiz, davlat, davlatchilik mohiyatida muayyan bir makon va jamiyatda 
mavjud turli imkoniyatlarni shu yerlik xalq manfaati yo’lida yuzaga chiqaruvchi 
tashkilotchilik yotganini eslatib o’tish g’oyatda muhimdir. Zero, davlat asoslari, davlatchilik 
har bir jamiyat va xalq«boshiga bir marta bitilgan bo’ladi». Shu ma’noda o’zbek davlatchiligi 
miloddan avvalgi 1-mingyillikning birinchi yarmidan o’z tarixini boshlab to AmirTemur 
davlatimiz tepasiga kelgunga qadar deyarli 2100 yillik taraqqiyot yo’lini bosib o’tgandi. Bu 
ulkan davr ichida davlatimiz boshqaruviga turli sulolalar(bugungi tilda aytganda siyosiy 
partiyalar)kelib ketdi. Ularning faoliyati turli zamonlarda, turli ob’ektiv-sub’ektiv shart-
sharoitlarda turlicha kechdi. Biz mazkur masalaga urg’u berayotganimizning bir necha sababi 
bor.
Birinchidan, bizAmirTemur davlati, Temuriylar davlati kabi keng tarqalgan 
tushunchalarga qarshimiz. Zero, davlatchilik asoslari yagona bo’ladi. Demak, Amir Temur 
davlati emas, o’zbek davlatchiligining AmirTemur boshqargan bosqichi deyilsa hartaraflama 
haqiqatga mos tushadi.
Ikkinchidan, AmirTemur davlati tushunchasi davlat-chiligimizning ham ungacha 
bo’lgan, ham undan keyingi taraqqiyot yo’lini uzib qo’yadi(bu fikr boshqa sulolaviy 
davlatlarga ham tegishli, albatta). Bu o’z o’rnida, bir tomondan, tarixni soxtalashtirsa, 
ikkinchi tomondan, davlatchiligimiz tarixidagi bosqichiy jarayonlar, masalan, yana o’sha 
AmirTemur davri mohiyatini anglashni qiyinlashtiradi. Zero, hatto sofilmiy nuqtai nazardan 
olganda ham mushohada jarayonda kuzatilgandagina to’liqlanadi, xulosa uchun imkon 
yaraladi.
Uchinchidan,biz o’zbekd avlatchiligi mohiyati va imkoniyatlari haqida qanchalik 
so’zlamaylik, agar uning amaliy ifodasining guvohi(bugungi kun nuqtai nazaridan esa 
quruvchisi)bo’lmas ekanmiz, gap-gapligicha qolaveradi. Shu ma’nodaAmirTemur davri 
davlatchiligimizning mohiyati va imkoniyatlari ko’lamini amalda yuzaga chiqarib berganligi 
bilan ham g’oyatda muhimdir(albatta,o’z davri sharoitida). 
Amir Temur saltanati davlat tuzilishining qonun-qoidalari jihatidan Musulmon Sharqida 
hukm surgan davlatlardan deyarli farq qilmasada, boshqaruv tizimlari Turkiston va 
Movarounnahr davlatchiligining asriy an’analari, fath etilgan mamlakatlarning madaniy ta’siri 
asosida bir qator yangi tartib-qoidalar bilan takomillashtirildi. 
Saltanatning markaziy ma’muriyatini bosh vazir—devonbegi boshliq yetti vazirdan 
ibora tarkoni davlat boshqargan .
Ulardan