O o ’ ’ z z b b e e

Sof foiz daromadi o‘zgarishining variantlari 
GEP turlari 
Foiz stavkasining 
o‘zgarishi
∆i 
Sof foiz daromadining 
o‘zgarishi 
∆SFD 
Manfiy (-) 
O‘sish (+) 
Kamayish (-) 
Manfiy (-) 
Kamayish (-) 
O‘sish (+) 
Musbat (+) 
O‘sish (+) 
O‘sish (+) 
Musbat (+) 
Kamayish (-) 
Kamayish (-) 
Nolli (0) 
O‘sish (+) 
O‘zgarmaydi 
Nolli (0) 
Kamayish (-) 
O‘zgarmaydi 
Foiz stavkasining bankning samarali ish faoliyatiga ta’sirini quyidagi misolda 
ko‘rib chiqamiz. 
Misol. Bank ish faoliyatining quyidagi ko‘rsatkichlariga egamiz: 
Ko‘rsatkichlar 
Umumiy 
miqdor 
Salmog‘i, 
% 
Foiz stavkasi, % 
Haqiqatdagi 
qiymati 
YAngi shartlar 
1-
variant 
2-
variant 
Foiz stavkasi 
o‘zgarishiga 
ta’sirchan aktivlar 
3 600 
51.43 
13 
16 
10 
Qayd etilgan foiz 
stavkadagi 
aktivlar 
1 200 
17.14 
16 
16 
16 
Daromad 
2 200 
31.43 
0 
0 
0 

---

124
keltirmaydigan 
aktivlar 
Jami 
7 000 
100 
9.43 
__ 
__ 
Foiz stavkasi 
o‘zgarishiga 
ta’sirchan 
passivlar 
4 000 
57.14 
10 
13 
7 
Qayd etilgan foiz 
stavkadagi 
passivlar 
800 
11.43 
12 
12 
0 
Foizsiz 
majburiyatlar 
1 200 
17.14 
0 
0 
0 
SHaxsiy kapital 
1 000 
14.29 
dividentning 15%li stavkasi 
Jami 
7 000 
100 
9.23 
__ 
__ 
Bankning o‘rtacha tortilgan foydasi 9.43%ni, o‘rtacha tortilgan xarajatlari -9.23%ni 
tashkil etadi. Bu esa bank foiz daromadiga ega ekanligini anglatadi. 
Echimi. Bank siyosatining asosiy moliyaviy ko‘rsatkichlarini hisoblab chiqamiz. 
1. 
Sof foiz daromadi (foizli daromad) 
SFD=FD-FX; 
SFD=(3600*0,13+1200*0,16)-(4000*0,1+800*0,12)=660-496=164 (mln.rub.). 
2. 
Sof foiz marjasi
SFM=164/(3600+1200)=0,0342 (3,42%), natija normativ qiymatga to‘g‘ri keladi. 
3. 
GEP=3600-4000=-400 
Tahlil qilayotgan bankimizning GEPning qiymati manfiy. 
YAngi shartni kiritamiz, ya’ni foiz stavkasi 3%ga oshgan bo‘lsin. 
U holda 

---

125
SFD=(3600*0.16+1200*0.16)-(4000*0.13+800*0.12)=768-616=152 mln.rub.; 
SFM=152/(3600+1200)=0,0317 (3,17%) 
Cof foiz daromadining o‘zgarishi quyidagi faktorlarga bog‘liq: 
∆SFD=GEP* ∆I, ya’ni ∆I, ya’ni ∆SFD =152-164=-12 mln.rub. 
Boshqa tomondan, GEP* ∆I=-400*0,03=-12 mln. rub. 
SHu yo‘sinda, musbat GEP holatida foiz stavkasining oshishi natijasida SFD va 
SFM kamaydi. SFMni formula orqali aniqlaymiz. 
T
f(SFM)
=(GEP/daromad keltiruvchi aktivlar)*(∆i/ SFM)=(-400/4800)*(0,03/0,0342)=-
0,073 (-7,3%) 
SFM, foiz stavkasi kattalashgani hisobiga 7.3%ga kamaydi. 
Ushbu holatda bank balansini foiz stavkalarini o‘zgarishi bilan bog‘liq korrektlash 
zarur.
Bank balansiga quyidagi o‘zgarishlar kiritilgan: 
Ko‘rsatkichlar 
Miqdori 
mln.rubl 
Salmog‘i 
Foiz stavkasi, % 
Variant 1 
Variant 2 
Foiz 
stavkasi 
o‘zgarishiga 
ta’sirchan 
aktivlar 
4 000 
57.14 
16 
10 
Qayd 
qilingan 
foiz 
stavkalaridagi 
aktivlar 
1 000 
14.29 
16 
16 
Daromad 
keltirmaydigan 
2 000 
28.57 
0 
0 

---

126
aktivlar 
Jami 
7 000 
100 
Asosiy ko‘rsatkichlar korrektlangandan keyin quyidagicha: 
SFD=(4000*0.16+1000*0.16)-(4000*0.13+800*0.12)=800*616=184 mln. rub. 
SFM=184/(4000+1000) =0.0368 (3.68%) 
2-shartni kiritamiz, ya’ni foiz stavkasi 3%ga kamaydi. 
U holda, SFD=(4000*0.1+1000*0.16)-(4000*0.07+800*0.12) =560-376=184 mln.rub; 
SFM=184/(4000+1000) =0.0368 (3.68%)