О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov biologiya

3 -
harakatlantiruvchi neyron, 
4 -
harakatlantiruvchi neyron aksoni,
5 muskullardagi harakatlantiruvchi neyronning nerv uchlari, 
6
orqa miya oq moddasi,
7 - orqa miyaning kulrang moddasi.
1. Tekshirihivchi stulga o‘tirib, bir oyog‘ini ikkinchisi ustiga qo‘yib oladi.
2. Rezina bolg'acha yoki kaft qirrasi bilan tizza qopqog'i payi pastki uchiga sekin 
uriladi. Bunda paydagi sezuvchi nervda paydo boigan qo‘zg‘alish orqa miyaga, 
undan harakatlantiruvchi nerv orqali oldingi son muskullariga uzatiladi. Mus­
kullar qisqarib, qyoqni tizzadan ko‘taradi, ya’ni tizza refleksi sodir boiadi.
3. 0 ‘quvchilar o‘z kuzatishlarini yozib, tizza refleksi sxemasini chizib olishadi.

---

XI BOB. OLIY NERV FAOLIYATI
45-§. Oliy nerv faoliyati, shartli va shartsiz reflekslar
Oliy nerv faoliyati. Odam va yuksak hayvonlarning barcha xatti-harakatlari 
muayyan maqsadga qaratilgan bo‘lib, markaziy nerv sistemasining faoliyati uning 
reflektorlik xususiyati bilan bog‘liq. Nerv sistemasining reflektorlik xususiyatini
I.M. Sechenov tushuntirib bergan. U odamning xatti-harakati va ruhiy holati 
nerv sistemasining reflektorlik xususiyati bilan bog‘liqligini isbotlab berdi. Uning 
1863-yilda chiqqan «Bosh miya reflekslari» asarida ta’kidlanishicha, bosh miya 
reflekslari o‘zaro chambarchas bog'langan uchta qismdan iborat. Uning birinchi 
qismi tashqi muhit ta’sirida sezgi organlarida qo‘zg‘alish hosil bo'lishi, ikkinchi 
qismi miyada hosil bocladigan qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlari asosida 
yuzaga keladigan psixik holatlar (sezgi, taassurot, tasavvur) va uchinchi qismi 
odamning xatti-harakatidan iborat.
I.P. Pavlov I.M. Sechenovning ishlarini davom ettirib, shartsiz va shartli ref- 
lekslami kashf etdi va oliy nerv faoliyati to‘g‘risidagi zamonaviy ta’limotni yarat- 
di. Uning ko‘rsatishicha, oliy nerv faoliyati ichki muhit doimiyligini saqlashga 
qaratilgan tuban nerv faoliyatidan farq qiladi.
Oliy nerv faoliyatini ta’minlaydigan nerv bog‘lanishlar bola tug‘ilganidan so‘ng 
shakllanadi. Bu faoliyat bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog‘ining funksiyasidan 
iborat bo‘lib, odam hayoti davomida