O. M. Yoriyev Buxoro davlat universiteti umumiy kimyo

н
н
н
а - m etilsik lo g ek sa n
е - m etilsik log ek san
а-Metilsiklogeksanda metil guruh bilan 3- va 5- holatlar- 
dagi aksial vodorod atomlari yaqinlashgani bois, ular orasida 
fazoviy (1,3-diaksial) ta‘sirlashuv ro‘y beradi. e-Metilsiklogek- 
sanda esa bunday ta‘sirlashuv yo‘q. Shuning uchun ham bu 
konformatsiyalar orasidagi energetik farq 6,7 kJ/ mol ga teng 
blib, 25° C da metilsiklogeksan molekulalarining 95 % i ekva- 
torial konformatsiyada, faqat 5 % igina aksial konformatsiyada 
mavjud bladi. Siklogeksan, metilsiklogeksan va boshqa al- 
mashingan siklogeksanlarning konformatsiyalari molekula- 
larning yagona shakli mavjud blmaydigan geometrik shakl- 
laridir.
Siklododekan notekis trtburchak, siklotridekan esa note- 
kis beshburchak shakliga ega:
• — • — • — •
siklododekan
siklotridekan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 2
t a d a n
k o ‘p 
a ‘z o li 
a lits ik lla r 
k a tta
k o n f o r m a t s io n  
h a r a k a t c h a n lik k a e g a . C - C b o g ‘ lar a tr o fid a a y la n is h n in g d e -  
y a rli e rk in lig i n a t ija s id a b u m a k r o ts ik lla r d a s is - t r a n s - iz o m e r la r  
m a v j u d b o ‘la o lm a y d i, b u la r d a m a ‘lu m k o n f o r m a t s iy a l a r n i 
a n i q l a s h h a m q iy in .
K i m y o v i y x o s s a l a r i
S i k lo a lk a n la r u c h u n a s o s a n h a lq a n in g o c h ilis h i, h a lq a n in g  
t o r a y is h i v a k e n g a y is h i, s h u n in g d e k , v o d o r o d a to m la r in in g a l- 
m a s h in is h i b ila n b o r a d ig a n r e a k s iy a la r x o s .
K a t a l i t i k g i d r o g e n o l i z . V o d o r o d n i n g k a ta litik b ir ik is h i a li-