O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

1993 yil 
1996 yil 
1997 yil
2002 yil 
Ekin maydonlari, ming gektar 
Jami ekin maydonlari 
4229,7 
4007,0 
4116,2 
3540,8 
Jumladan, g‘alla ekinlari 
1280,3 
1740,5 
1757,3 
1393,7 
Texnika ekinlari 
1731,8 
1525,1 
1536,0 
1462,2 
Paxta 
1695,1 
1487,3 
1511,9 
1421,0 
Kartoshka
44,5 
44,3 
57,4 
48,9 
Sabzavot 
151,9 
131,0 
129,1 
127,5 
Poliz ekinlari 
48,1 
39,3 
35,9 
37,3 
Dehqonchilik mahsulotlari yetishtirish(ming.t) 
Don
2142,4 
3562,0 
3775,6 
3550,8 
Shu jumladan bug‘doy 
876,0 
2741,8 
3073,0 
4967,4 
Paxta
4234,5 
3350,1 
3645,0 
3122,4 
Kartoshka
472,4 
513,5 
691,9 
777,2 
Sabzavot
3038,7 
2497,4 
2384,2 
2953,0 
Poliz ekinlari
622,3 
469,7 
367,6 
475,4 
Meva
560,1 
604,8 
547,7 
818,5 
Uzum
381 
478,3 
511,5 
516,4 
Dehqonchilik. 
O‘zbekiston qishloq xo‘jaligining yetakchi tarmog‘i, dehqonchilikning 
qishloq xo‘jaligi yalpi mahsulotdagi hissasi 65-70 foizni tashkil qiladi. Mamlakat tabiiy-iqtisodiy 
sharoitiga ko‘ra, uning turli mintaqalarida aholi so‘g‘orish va lalmikor dehqonchilik bilan 
shug‘ullanib kelgan. 
Lalmikor dehqonchilik maydoni 1 mln. ga dan ko‘p bo‘lib, ular asosan adir zonalarda 
joylashgan. Bu yerlarda bo‘g‘doy, tariq, no‘xat, ko‘njut, zig‘ir, lalmi qovun va tarvuz ekiladi, 
bog‘dorchilik qilinadi. 
Sug‘oriladigan yerlar 1941 yilda 1,8 mln.ga bo‘lsa, Mirzacho‘l, Qarshi, Jizzax, Surxon-
Sherobod cho‘llarining o‘zlashtirilishi, Markaziy Farg‘onada yangi yerlar ochilishi natijasida 
1998 yilga kelib 4,2 mln.ga dan oshdi. 
Sug‘oriladigan yerlar jami yer resurslarining atigi 9,3 foizini tashkil qiladi, ammo 
dehqonchilik yalpi mahsulotining 98,5 foizini beradi. 
Respublikada dehqonchilikning yetakchi tarmog‘ini paxtachilik tashkil etadi. 
Paxtachilikning pirovard asosiy mahsuloti – paxta tolasi va paxta moyidir. 1 t. paxta xom 
ashyosidan o‘rtacha 320-350 kg tola (3500 m
2
gazlama), 10 kg momiq, 620 kg chigit olinadi. 
O‘z navbatida 620 kg chigitdan 110 kg moy, 225 kg kunjara, 175 kg shulxa, 35 kg linb, 30 kg 
tuk (delint) chiqadi. Umuman g‘o‘zadan olinadigan mahsulotlar asosida sanoat usulida 1200 dan 
ko‘proq, turli mahsulotlar ishlab chiqarish mumkin. 
O‘zbekiston jahonda (AQSHdan keyin) paxta tolasi eksport qiladigan eng yirik 
mamlakat. Paxtachilik agrosanoat majmui respublika xalq xo‘jaligining 70 foizdan ko‘proq 
tarmoqlari bilan texnika va texnologik jihatdan bog‘liq. O‘zbekiston paxtachiligi mamlakatda 
mustaqillik qo‘lga kiritilishi bilan o‘z geografiyasini birmuncha qisqartirdi. G‘o‘za 1986 yilda 
2091,2 ming.ga yerga ekilgan bo‘lsa, 1998 yilda 1521,6 ming.ga yerga ekildi. O‘zbekiston 
paxtachiligini 2001 yil bo‘yicha tahlil qiladigan bo‘lsak, paxta 1452,1 ming.ga ekin maydoniga 
ekilgan bo‘lib, yalpi hosil 3264,6 ming. t, o‘rtacha hosildorlik 23,3 s/ga tashkil qilgan. Paxta 

---

75 
xom ashyosini yetishtirishda Andijon, Farg‘ona, Buxoro, Qashqadaryo, Surxandaryo 
viloyatlarining salmog‘i katta.
So‘nggi 
yillarda 
paxta 
hosildorligini 
oshirish 
mahsadida, 
paxtachilikni 
mexanizatsiyalash, kimyolashtirishni, undan tashqari g‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligini 
yaxshilash chora-tadbirlari olib borilmoqda. 
Dehqonchilik aholini bevosita oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashda birlamchi o‘rin 
tutadi. Undan tashqari chorvochilikning yem-xashak bazasi ham hisoblanadi. 
Respublika donchiligi ko‘p xil ekinlar turini o‘z ichiga oladi. Don olish uchun bug‘doy, 
arpa, javdar, sholi, suli,makkajo‘xori, oq jo‘xori, tariq, dukakli don ekinlari-no‘xat, mosh, loviya, 
yeryong‘oq, moyli don ekinlari-zig‘ir, kunjut, soya, yeryong‘oq, kunjut, maxsar, kungaboqar va 
boshqalar yetishtiriladi. G‘allachilik mustaqillikdan so‘ng yanada rivojlandi. 2002 yilda 
mamlakatning lalmikor, shartli so‘g‘oriladigan va so‘g‘oriladigan zonasida salkam 1,53 mln.ga 
yerga bo‘g‘doy ekildi va 5,5 mln. tonna hosil yig‘ib olindi. O‘zbekiston g‘allachiligida 
sholikorlikning ham o‘rni katta. Respublikamizda Xorazm viloyatiga sholi ekish maydonlarining 
va yalpi hosilining 43,2 foizi, Qoraqalpog‘iston Respublikasiga 37 foizi to‘g‘ri keladi. 1998 yilda 
mamlakatda salkam 150 ming.ga yerga sholi ekilgan va 346,5 ming tonna hosil olingan. 
Umuman olganda g‘alla ekinlaridan mo‘l-hosil olish uchun uning yangidan-yangi navlari 
yaratilmoqda. 
Toshkent viloyatining yuqori Chirchiq va Quyi Chirchiq tumanlarida kanopchilik 
rivojlangan, bu o‘simlik poyasidan tola, gazlama, qop, brezent, kanop arqon va boshqa 
mahsulotlar tayyorlanadi. Mamlakatimizning ayrim hududlarida aholi tamakichilik bilan 
shug‘ullanadi. Samarqand viloyatining Urgut tumani tamakichilikka ixtisoslashgan. 
Respublikamizning tabiiy iqlim sharoiti kartoshka, sabzovat, poliz ekinlarini yetishtirishga qulay 
hisoblanadi. Kartoshkaning yalpi hosili 2001 yilda 744,4 ming. tonnani tashkil etgan. Yalpi 
hosili saomog‘i bo‘yicha Samarqand viloyati 23,9%, Toshkent viloyati 17,3%, Farg‘ona viloyati 
10,7%, Namangan viloyati 10,5% ni tashkil qilgan holda respublikada salmoqli o‘rinni egallaydi. 
O‘zbekistonning agroiqlim issiq resurslari har qanday meva va uzum donasining qandlik 
darajasini oshirishga qodir. 
Mamlakatimizda 2002 yilda o‘rtacha 842,9 ming.t. meva va 500 ming,t. atrofida uzum 
hosili yig‘ib olindi. Mevachilikda Andijon (20 foiz), Samarqand, Namangan, Farg‘ona, Toshkent 
(11-12) viloyatlarining, uzumchilikda esa Samarqand (27 foiz) viloyatining salmog‘i kattadir.