O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

Ko‘mir sanoati.
Mamlakatimiz hududidan dastlabki ko‘mir qazib olish 1950 yillarning 
oxirida boshlangan. Toshkent viloyatining Ohangaron vodiysida Angren, Surxondaryo viloyatida 
ikkita Sharg‘un va Boysun ko‘mir konlari mavjud. Angren qo‘ng‘ir ko‘mir konida 1940-1948 
yillardan buyon ochiq va yopiq usullarda ko‘mir qazib olinadi. Hozirgi vaqtda Angren qo‘ng‘ir 
ko‘miri mamlakatimizda qazib olinayotgan ko‘mirning 97%ni beradi. Sharg‘un va Boysun 
ko‘mir konlari yuqori sifatli toshko‘mir konlari hisoblanib, konlardan qazib chiqarishni 
kengaytirish katta ahamiyatga ega. 
Elektr energetika sanoati. 
Elektrlashtirish sanoat tarmoqlarini joylashtirishga g‘oyat 
katta ta’sir ko‘rsatuvchi omil hisoblanadi. Bu ta’sir ikki xil yo‘nalishda masofaga uzatiladi bu 
esa mamlakatning uzoq regionlarida ham ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirishga bir xil 
yordam beradi. Bundan tashqari muayyan joyda arzon energiyaning mavjud bo‘lishi energiyani 
ko‘p iste’mol qiladigan ishlab chiqarishni rivojlantirishni taqazo qiladi. 
O‘zbekistonda GESlar qurish ishlari ilk bor 1926 yilda Toshkentda Bo‘ssuv GESini 
qurish bilan boshlanib ketdi. O‘sha davrda Bo‘ssuv GESi O‘rta Osiyoda birinchi va yirik 
energetika inshoati edi. Ikkinchi jahon urushigacha va undan keyin bir qancha GESlarni 
qo‘rilishi natijasida 1955 yilga kelib respublika elektr energiya ehtiyojini 65% ini GESlar 
hisobiga qondirildi. Keyinchalik O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarish kuchlarining 
rivojlanib borishi, shaharlar sonining ko‘payishi bir qator viloyatlarda GES va IESlar qo‘rishni 
taqazo qildi. Mamlakat elektrenergetika sanoati 1960-1970 yillarda birinchi marta, 1970-1980 
yillarda ikkinchi marta 1980-1990 yillarda esa uchinchi marta o‘z taraqqiyot bosqichining 
yuksak ko‘rsatkichlariga erishdi. Shu davrlarda mamlakatda eng qudratli Toshkent (quvvati 1860 
ming kVt.), Navoiy (1250 ming kvt) Taxiatosh (730 ming kVt) Sirdaryo (3,0 mln.kvt), Angren 
(484 ming. kvt), Yangi Angren (1,8mln. kvt) GRES gigantlari qo‘rildi. 
Undan tashqari qator daryo va kanallarda hamda suv omborlarining to‘g‘onlarida bir 
qancha GESlar qo‘rildi. Jumladan, Chorvoq GESi (620,5 ming kvt), Chirchiq daryosida 
Xo‘jakent GESi (165 ming kvt), Qoradaryoda Andijon GESi (110 ming kvt), Amudaryoda 
Tuyamo‘yin GESi (70 ming kvt), To‘polon suv omborida To‘polon GESi (50 ming kvt) qo‘rildi. 
Hozirgi vaqtda respublikamizda mavjud bo‘lgan elektrostansiyalarda o‘rnatilgan 
umumiy quvvat 11640 MVTni tashkil etadi, shundan 85,3 foizi issiqlik, 14,7 foizi gidroelektr 
stansiyalarga to‘g‘ri keladi. Respublikada elektr energiya ishlab chiqarish 2002 yilda 49,3 mlrd. 
kvt soatga yetdi. 
Mamlakatda ishlab chiqarilgan elektr energiyaning deyarli 37 foizi sanoatda, 30 foizi 
qishloq xo‘jaligida, 2,5 foizi transportda, 0,5 foizi qurilishda ishlatiladi. 15 foiz elektr energiya 
iste’molchiga yetib borgunga qadar isrof bo‘ladi. 

---

58 
Elektr energiyasi ishlab chiqarishda Toshkent (45 foiz) va Sirdaryo (28,5 foiz) viloyatlari 
katta o‘rinni egallaydi. Shuningdek, Navoiy (15 foiz) viloyati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi (6 
foiz), Farg‘ona (2,2 foiz) viloyatining ham ma’lum hissasi bor. 
Metallurgiya sanoati mamlakat metallurgiya majmui uning og‘ir sanoatining muhim 
tarkibiy qismi bo‘lib, u butun sanoat ishlab chiqarishning 13,9 foiz mahsulotini beradi. Ushbu 
sanoat majmui respublikada tarkib topgan rangli metallurgiya va qora metallurgiya sanoat 
tarmoqlarini o‘z ichiga oladi.