Bolalarda shakl haqidagi lasavvi.r.ariir. snaKi;ant:nsh sensor taroiyaning r>!:'
m uam m osi deb hisoblanadi. K a m tanish b o ’ lgan predmetlar shakiini hech narsa
bilan o'xshata o lm ayd i.
shuning uchun
shaklning bclgisiga k o 'ra
ularni
um um lashtira o lm aydilar. Predmet. shakiini aniqlashda geom etrik figu ralarn ing rol
katta. 2-3 yashar bolalar geom etrik figuralarni oddiy o 'yin ch oq deb his etadilar.
M asalan: silindr - stakan, stolba; konus - stakan. stoJba; konus - m inora. S hun ing
uchun geom etrik figuralar bilan tanishtirish katta aham iyatga ega (doira, kvadrat.
uchburchak). B olalar m aish iy x izm a t qiluvchi predmetlarni etalon (k o ‘rgazm a deb
hisoblangan geom etrik figuralarni his eta boshlashadi. Shaklni k o ’ rish va his qilish
orqali. harakat tu yg ’ula ri orqali idrok etishni tashkil etish, u n ing xossalarini
nam oyon q iluv c hi x ilm a x il ishlardan foydalanish.
figuralar n o m in i, ularnin g
xossalarini, harakat usullari
n om in i
aytish bolalarning figuralar haq id agi
tasavvurlarini aniqlash im k o n in i beradi. K ichkintoylar predm etlarni taqat k o ’ z
bilan ko 'rib g in a qolm asdan, balki q o 'lig a oladi va o g 'zig a solib k o ’radi.
K e v in ch alik esa so’zlashga harakat qiladi. B olalarga uchburchak, doira va kvadrat
shakllari tasvirlangan kartochkalar tarqatiladi va quyidagicha topshiriq beriladi:
R asm dagi
uchburchak shakllarini
birlashtirib chiqing. B o lalar uchburchak
shakllarini qalam y o rd am id a birlashtirib chiqadilar. Tarbiyachi bilan bolalar g ila m
ustida doira qurib o’ tiradilar. G ila m d a katta klyonka ustida plakat v a geom etrik
shakllar (doira, uchburchak, kvadrat) to 'p la m i. Tarbiyachi b oshchiligida geom etrik
shakllardan turli narsalarni applikatsiya usulida yopishtiradilar. B u n in g uchun
g 'o y an i bolalardan so'rash m u m k in . M asalan: «B olajonlar,
m ana shu geom etrik
shakllardan
turli
narsalarni
yasash
m u m kin .
hozirgi
nim alar
yasashni
xohlashingizni aytasizlar. M e n y o zib olam an va birgalikda vasaym iz.
S h a k l h a q id a g i t a s a v v u r la r n i id r o k q ilis h va s h a k lla n tiris h d a so‘z n in g
o ‘ rni.
B ilim la rn i m ustahkam lash uchun o 'y in : “ O v a ln i to p ” .
Bolalar doira shaklida turadilar.
K artondan qirqilgan doira. kvadrat, uchburchak. to 'g 'ri to'rtburchak va oval
shakllaridan 8 tasi aralashtirib q o 'y ila d i.
40
4 ta boia doira ichiga chaqirilib. ko'zlari n n n o l bilan bog'lanadi. Bolalar
к о ’ /.lari b o g 'liq holatda shakliar ichidan oval shaklini topib olishlari kerak, Qaysi
liola ko'proq oval shaklini to ‘ plasa. unga yulduzcha shaklidagi medalon m ukofot
sifatida beriladi. B o la la r navbat bilan 4 tadan b o 'lib almashib o 'y in n i davom
ettiradilar.
O 'y in :
“Shakl yasa”.
Tarbiyachi b olalarn i 4 guruhga b o 'lib 4 jo y g a joylashtiradi. 1-guruhga 10 ta
tayoqcha, 2-guruhga 8
ta tayoqcha, 3-guruhga 6 ta tayoqcha, 4-guruhga 4 ta
tayoqcha beradi. H ar bir guruh tarbiyachining topshirig'idan so'ng oldidagi
tayoqchalardan kvadrat shaklini yasaydi. N atijada to'rt xil katta-kichik shakliar
paydo b o 'la d i. B o lalarni to 'g 'ri yoki n oto'g 'ri bajarganliklari tekshirib chiqiladi.
G uruhlar o 'rn i o 'zg a rtirilib o 'y in yana shu shart bilan davom etadi.
“Postlar qo‘yish”
o 'y in i
M aqsad: O 'y in bolalarni tinchlantiradi va uyushqoqlikni ta’m inlaydi.
B olalarning geom etrik shakliar to 'g 'risid a g i tasavvurlarini mustahkamlaydi.
0 ‘yinning borishi:
B o lalar ketma-ket turib marsh qilib yuradi. Boshlovchi
o lding a boradi. B o sh lovc h i qarsak chalib signal berganda oxirida ketayotgan bola
to'xtab qim irlam ay postda turadi, qolganlari yurishda davom etadi.
M a n a shunday
qilib boshlovchi h a m m a bolalarni o 'z i belgilangan tartibga postga q o 'y ib chiqadi,
natijada biror geom etrik shakl hosil bo'lad i ( katta va kichik kvadrat, uchburchak,
doira va hakozo), s o 'n g bolalardan ular qanday shakl yasaganlari so'raladi. O ld in
boshlovchi saylanadi va har bir bola boshlovchi b o'lgunicha o 'y in davom etadi. 5-
6 yoshli bolalar, odatda, albatta q o 'l bilan ushlab ko'radi. Dem ak, shunday xulosa
qilam iz: bolalarni yo shlig id an geometrik figuralar shaklini q o 'lig a ushlab k o ’ rib,
eshitib. k o 'zlari bilan k o 'rib , to 'g 'ri xulosa chiqarishga o'rgatishim iz kerak.
Nazorat uchun savollar:
1. B o lalarn in g predm etlar shakli va geometrik figuralarni idrok qilishining
o 'z ig a xos x ususiy atlari n im a la rd a n iborat?
2. Shakl h a q id a g i tasavvurlarni idrok qilish va shakllantirishda so'zning
o'rni qanday?
9!
3.Bv)iaiarning predm etlar shak'i va geometrik figuralam : ic!:'o.< qilishida
qanday didaktik o ’yiniardan fa o v d a la n ila d i?
Topshiriqlar:
B o la la rn in g predm etlar sbakli va geom etrik figuralarni idrok
qilish
haqidagi
tasaw urlarini
mustahkamlash
uchun«Shakllarni
birlashtir»
m etodikasini o 'tkazing. .N atijalarni tahlil qiling.
Adabiyotlar:
1.Hasanboyeva.O.U. va boshqalar. M aktabgacha ta’ lim pedagogikasi. -Т.:
Ilm ziyo. 2006.
2. Бикбаева Н .У ., И б р а г и м о в а З .И .. К рси м ов а Х .И . М акт абгача тарбия
ёшидаги болаларда элементар математик тасаввурларни шакллантириш. - Т.:
Укитувчи. 1995 й.
3. Ju m a y e v М . M a k ta b g a c h a yo shd agi b o la la rd a m a te m a tik tasavvurlarni
s h a klla n tirish m etodikasi va nazariyasi. - Т., 2007.
4. М ихай л ова А .. Н о с о в а Э . Д ., С т ол я р А . А ., П о л я к о в а М . Н .,
В е р б е н е ц А . М .Т е о р и и и технологии м атем атического развития детей
д ош к ол ьн ого возраста. - И зд ателство «Д ет св о- п ресс». Санкт-петербург,
2008.
GEOM ETRIK FIGURALARNI TURLI BELGILARI BO'YICH A
GURUHLASH
Tayanch so‘z va iboralar:
geometrik shakl, tengyonli uchburchak, predmet
Do'stlaringiz bilan baham: 
