- Тиоллар, Сульфидлар
- Тиоллар ( RSH) ва сульфидларни (R1SR2) спиртлар ва эфирларнинг ҳосиласи деб қараш керак. ИЮПАК номенклатураси бўйича тиоллар номлашда алкан номига “тиол” қўшимчаси қўшилади.
- Спиртларнинг олтингугуртли аналоглари аввалги номланиши – меркаптанлар ва SH-гурухнинг меркапто гурух деб номланиши кам қўлланилади.
- Сульфидлар оддий эфирларга ўхшаб номланади. Умумий номенклатурага мувофиқ сульфид сўзидан аввал икки алкил ёки арил гурухлар номи келтирилади. Масалан:
- ИЮПАК номенклатураси бўйича сульфидлар алкилтиоалканлар деб номланади. Алкилтио- олд қўшимчаси оддий эфирлардаги алкокси- олд қўшимчаси кабидир. Оддий эфирлардаги каби, алкил гурухлардан каттаси алканнинг асосий занжири деб олинади:
ИЮПАК номенклатураси мураккаб тузилишга эга сульфидлар учун қўлланилади, оддий тузилишга эга сульфидлар учун умумий номенклатура қўлланилади, яъни уларни диалкил-(арил) сульфидлар деб аталади. Қуйида метантиол айрим характеристикалари келтирилган: - ИЮПАК номенклатураси мураккаб тузилишга эга сульфидлар учун қўлланилади, оддий тузилишга эга сульфидлар учун умумий номенклатура қўлланилади, яъни уларни диалкил-(арил) сульфидлар деб аталади. Қуйида метантиол айрим характеристикалари келтирилган:
- Боғ узунлиги, Е
- С-Н, 1,10
- S-Н, 1,33
- С-S, 1,82
- Валент бурчаги
- Н-С-Н, 110o
- Н-С-S, 108o
- С-S-Н, 100o
Тузилиши бўйича метантиол метанолни эслатади, аммо C-S боғ С-О боғга нисбатан узун. C-S боғи атрофида айланиш энергияси худди С-O боғидаги каби 1,1 ккал/молга тенг. Тиоллар спиртларга нисбатан кучли кислотали хосса намоён қилади, худди H2S сувга нисбатан кислотали хосса намоён қилган каби (рKa=7,05). Тиоллар учун рKa 9,5-11 интервалда ўзгаради, яъни гидроксид ион тиолларни тўлиқ тиолат-ионга ўтказади: - Тузилиши бўйича метантиол метанолни эслатади, аммо C-S боғ С-О боғга нисбатан узун. C-S боғи атрофида айланиш энергияси худди С-O боғидаги каби 1,1 ккал/молга тенг. Тиоллар спиртларга нисбатан кучли кислотали хосса намоён қилади, худди H2S сувга нисбатан кислотали хосса намоён қилган каби (рKa=7,05). Тиоллар учун рKa 9,5-11 интервалда ўзгаради, яъни гидроксид ион тиолларни тўлиқ тиолат-ионга ўтказади:
- C-S боғи С-О боғга нисбатан кам қутбли, улар спиртларга қараганда ўзаро бир-бири билан жуда кучсиз водород боғлари билан боғланган. Бу тиолларнинг қайнаш ҳароратининг спиртларникига нисбатан пастлигида ўз аксини топган. Масалан этантиол 37оС да, этил спирти эса 78оС да қайнайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |