O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun


Annotatsiva Jigar kasalliklari etiologiyasi



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet178/261
Sana14.02.2022
Hajmi11,17 Mb.
#448095
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   261
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

Annotatsiva
Jigar kasalliklari etiologiyasi.
1. E kzogen om illar: a) infeksiya 
qo‘zg‘atuvchi!ar va ulaming toksinlari (gepatit A, V viruslari, bezgak, 
sil kasali va b.); b) parazitlar (exinokokk va b.); c) kimyoviy moddalar 
(fosfor, to ‘rtxlorli uglerod, narkotiklar, alkagol, dorivor preparatlar); 
d) travmalar (urilishlar, uzilishlar va b.). 2. Endogen omillar: a) buzilgan 
modda alm ashinuvi va oqsilning ichakda chirishi mahsulotlari (indol, 
sk a to l va b .); b) jig a r ich i g e m o d in a m ik a sin in g jig a r v e n a la ri 
okkluziyasida (lotincha «occlusio» - «bekilish») buzilishi; c) y u ra k - 
to m ir tizim i k a sallik lari (yurak d e k o m p en satsiy asid a jig a rd a qon 
dimlanishi); d) biriktiruvchi to ‘qima tizim li kasalliklari; e) endokrin 
tizim kasalliklari; f) o ‘t-tosh kasallikiari, xoletsistitlar; g) ovqat hazm
qilish organlari surinkali kasalliklari; h) jig a r birlamchi va m etastatik 
o'sm alari.
Jig a r va boshqa a ’zo v a tiz im la r k a sa llik la ri jig a r fu n k siy a si 
yetishm ovchiligiga olib kelishi m umkin. U patogenezi bo‘yicha ikki 
turga bo‘linadi: birlam chi - bevosita jig a r kasalliklarida (gepatitlar, 
sirrozlar) v a ikkilam chi - qon aylanish a ’zolari, ovqat hazm q ilish
tizim lari kasalliklarida, modda almashinuvi buzilishlarida (am iloidoz, 
kollagenozlar), o ‘t hosil bo ‘lishi v a ajralish i buzilishlari oq ibatida 
riv o jla n a d i. B u nd an ta sh q a ri k e c h is h ig a q a ra b jig a r fu n k s iy a s i 
yetishmovchiligi o ‘tkir va surunkali b o ‘lishi mumkin.


Jigar funksiyasi yetishmovchiligining roorfologik asoslari xolestaz, 
g ep a to tsitla rn in g distrofik va nekrobiotik o ‘zgarish!ari, nekroz va 
m e z e n x im a l re a k s iy a la rd a n ib o ra t. 0 ‘tk ir jig a r fu n k siy a si 
yetishm ovchiligida jigam ing o ‘tkir massiv nekrozi, surunkali turida -
gepatotsitlarning og‘ir diffuz distrofik o ‘zgarishlari va parenximaning 
avj o lu v ch i, jig a r to ‘q im asin in g b o ‘m -b o ‘sh b o ‘lib q o lish igacha 
y e tu v c h i 
nek ro zi 
k u z a tila d i. 
S u rin k ali 
j ig a r
fu n k siy a si 
yetishmovchiligining o‘ziga xos morfologik turi - jigar hujayralarining 
m ezenxim al reaksiyasiz, hujayra organellalari (endoplazm atik to ‘r, 
m itoxondriyalar)ning diffuz shikastlanishi bilan kechadigan ballon 
distrofiyasi hisoblanadi.
Jigar funksiyasi yetishm ovchiligining ikki bosqichi farq qilinadi:
1) biokim yoviy yoki prem orfologik b osqich-qaytar hisoblanadi; 2) 
m o rfo lo g ik yoki q ay tm ay d igan bosqich. B iokim yoviy bosqichda 
oksidlanish jarayonlari va avvalo oksidlanish, fosforillanishning bir- 
b irig a m u v o fiq lig i bu zilish i k u z a tila d i. M a’lum ki, bu ja ra y o n la r 
m itoxondriyalarda kechadi va ATF konsentratsiyasiga bog‘!iq. Jigar 
funksiyasi yetishmovchiligida gepatotsitlarda ATF va NAD kamayadi, 
elektrolitik muvozanat buziladi, hujayra membranasi o ‘tkazuvchanligi 
oshadi. M itoxondriyalarga kalsiy kiradi, u oksidlovchi fosforirlanishni 
torm ozlaydi, natijada energiya sa rf qilinishini talab qiladigan qator 
jarayonlar - oqsil, siydikchil, gippur kislota va b. Iar sintezi buziladi. 
K o ‘rsatilg an o ‘zgarishIam ing avj olishida m uhim rolni lizosom alar 
destruksiyasi o ‘ynaydi. Oksidlanuvchi fosforirlanishning buzilishi bilan 
b o g ‘liq
liz o s o m a la r m e m b ra n a s in in g d e z in te g ra ts iy a la n is h i 
m em brananing yorilishiga va sitoplazm aga gidrolitik ferm entlarning 
- ribonukleazalar, dezoksiribonukleazalar, nordon fosfatazalar, katepsin 
va b. lam ing chiqishiga olib keladi. Bu hujayra asosiy tuzilmalarining 
parchalan ish ig a sabab b o ‘ladi va o ‘zgarishlar hujayra nekrozi bilan 
tugaydi.
J ig a r fu n k siy a s i y e tis h m o v c h ilig id a u g le v o d la r a lm a sh in u v i 
buzilishlari glikogen sintezi va uning jigarda yig‘ilishining kamayishi, 
glikogen parchalanishi va uglevodlarning nouglevod m oddalar (oqsil 
va y o g ‘ parchalanish m ahsulotlari)dan hosil bo‘lishining buzilishlari, 
glukozaning katta qon aylanish doirasiga tushushining kamayishi va 
gepatogen gipoglikem iya (qonda qonning miqdori 0,45-0,40 g/1 dan 
kam ayishi gipoglikem ik kom aga olib kelishi mumkin) rivojlanishiga, 
galaktoza va fruktozalam ing glukozaga aytanishining buzilishiga olib 
keladi. Patologik o ‘zgargan jig ard a glikogen m iqdorining kamayishi


uning zararsizlan tiru v ch i fu n k siy asin in g p asay ish ig a olib k elad i. 
C hunki bu jarayonda glikogen glukuron kislo taga aylanishi orqali 
ishtirok qiladi.
Jigar funksiyasi yetishmovchiligida y og‘ almashunuvi buzilishi yog* 
kislotalari, neytral yog‘lar, fosfolipidlar, xolesterin va uning efirlari 
sin te z i v a p a rc h alan ish in in g b u z ilish la ri b ila n nam oyon b o ‘lad i. 
Fosfolipidlar hosil bo‘lishi kamayadi, yog‘ kislotalari oksidlanishining 
buzilishi va endogen yog‘ning jig arg a k o ‘p m iqdorda kirishi uning 
y o g ‘li in filtra tsiy a si (d istro fiy asi)g a o lib k elad i. B u o 'z g a ris h la r 
n a tija sid a keton tan ach alarin ing (a tse to n , atseto sirk a, p -o k sim o y
kislotalari) m iqdori ko‘payadi. U larning to ‘planishi ketoatsidozning 
rivojlanishiga olib keladi.
Jig a r funksiya yetishm ovchiligida o q sil alm ashinuvi b u zilish i 
sabablari quyidagilardan iborat: a) oqsil va aminokislotalardan boshqa 
azot ushlovchi m oddalam ing (xolin, g lu tation , taurin, etanolam in) 
sintezlanishining buzilishi; b) am inokislotalam ing dezam inirlanish, 
tra n s a m in irla n is h
va 
d e k a rb o k s ilirla n is h
r e a k s iy a la rid a
parchalanishining o'zgarishi; c) siydikchil hosil bo‘lishining buzilishi.
O qsil sin te z i bu zilish i jig a r fu n k siy a si y e tish m o v c h ilig in in g
birin ch i b elg ila rid a n hisob lanad i. U n in g n a tija sid a qon p lazm asi 
oqsillarining miqdoriy va sifatiy o ‘zgarishi ro ‘y beradi. Dastlab jig ar 
parenxim asi shikastlanishida nom e’y o r sifatiy o ‘zgargan globulinlar 
- paraproteinlar hosil bo‘ladi. Jigar funksiyasining jiddiyroq buzilishi 
album inlar, a - va p - g lob u lin lar m iq d o rin in g kam ayishiga o lib
k e la d i ( jig a rd a m e ’y o rid a q o n d a g i a lb u m in la rn in g h a m m a s i, 
globulinlaraing 80% gacha b o ‘lgan m iqdori sintezlanadi). Globulinlar 
m iq d o ri esa kam ay m ayd i (u la r lim fa tik to ‘q im a d a va k o ‘m ikda 
sintezlanadi). Jigar shikastlanishida fibrinogen va qon ivishi boshqa 
kom ponentlarining sintezi ham pasayadi va ulam ing qonda m iqdori 
kam ayadi. B ularning ham m asining o q ib ati g ipoproteinem iya va u 
b ila n b o g 'l iq g ip o o n k iy a , su v a lm a s h in u v in in g b u z ilis h la ri va 
gem orragik sindrom rivojlanishidir.
Aminokislotalar parchalanishining buzilishi jigar hujayralarida ATF 
va p irid in nukleotidlari kam ayishi n a tija sid a kelib chiqadi. Bunda 
a m in o k is lo ta la r p a rc h a la n is h in in g a s o s iy y o ‘li - o k s id la n is h
d ezam inlan ishda - oraliq bosqichlari o rq ali 6 - k e to k islo ta la r v a 
siydikchil hosil bo‘lishi ishdan chiqadi. Jigar parenximasi shikastlanishi 
peream inirlanish jarayonining ham buzilishiga olib keladi, natijada 
aminokislotalar va u bilan birga oqsil sintezi kamayadi.


Y u q o rid a k o ‘rs a tilg a n o ‘z g a ris h la r b ila n b ir q a to rd a jig a r
parenxim asi shikastlanishi va ATF kamayishida qonda ammiak, azot 
am in in in g k o 'p a y ish i, qon v a siy d ik d a siydikchil, siydik kislotasi 
k a m a y is h i k u z a tila d i. O rg a n iz m d a am m iak to 'p la n is h i u n ing
zaharlanishiga olib keladi, u ayniqsa, MAT tomonidan kuchli namoyon 
b o ia d i.
O q sil s in te z in in g k a m a y ish i h a r xil ferm en tla r: k atep sin lar, 
esterazalar va h.k. faoUigining o ‘zgarishiga ham olib keladi, chunki 
jigar oqsillarining ko‘pchilik qism ini oqsilli fermentlar tashkil qiladi.
Jig a r hujayralarining funksional yetishm ovchiligi vitam inlar va 
g o rm o n la r alm ash in u v i b u z ilis h i b ila n kechadi. Ju m la d a n , jig a r 
parenxim asi shikastlanishi va o ‘t ajralishining buzilishi A, D, E, К, С 
va В g u ru h i vitam inlar g ipovitam inoziga olib keladi. C hunki ular 
jigarda depolanadi, ulardan ayrim lari esa (yog‘da eruvchi vitaminlar) 
o ‘t kislotalari ishtirokida shim iladi; jigarda undan tashqari В guruhi 
v itam in lari koferm entlarga aylanadi. Jigam ing gorm onlar (tiroksin, 
a n tid iu re tik gorm on, buyrak u sti bezi stero id lari, an d rogenlar va 
esterogenlar)ni parchalash xususiyati kamayadi. Bu ulam ing qonda 
k o ‘p m iq d o rd a s irk u la ts iy a q ilis h ig a va o rg a n iz m d a g o rm o n al 
regulatsiyaning buzilishiga olib keladi.
Jigarda fermentativ jarayonlam ing buzilishi uning zararsizlantirish 
funksiyasining pasayishiga olib keladi. M e’yorida jigarda ko‘p toksik 
b irik m a la r, m a ’lum k im y o v iy o ‘zg arish lard an k eyin m etillan ish , 
o ksidlan ish , qayta tiklanish va ayniqsa, glukuron, sulfat kislotalari, 
g lik o k o l va sisteinlar bilan ju ft birikm alar hosil b o ‘lishi natijasida 
z a h a rsiz ro q b o 'lib qoladi. Jig ard a ayrim m oddalar (xinin, m orfin, 
barbituratlar, gistamin, novokain, digitalis va b.)ning parchalanishining 
buzilishi natijasida ulam ing zararligi zaharlanish sim ptom lari paydo 
b o ‘lis h ig a c h a oshishi m um kin. J ig a r ekskretor fu nk siyasinin g o ‘t 
a jr a lis h in in g q iy in la s h is h id a b u z ilis h i ham o rg a n iz m d a z a h a rli 
m oddalam ing to‘planishiga olib keladi. Agarda jigar fermentlari faolligi 
d o ri-d a rm o n la r g a n isb a ta n o s h s a , u larg a s e z g irlik k a m ay ad i va 
k o ‘pincha preparatlarga o ‘rganib qolish kelib chiqadi.
J ig a r
fu n k siy a si 
y e tis h m o v c h ilig id a
a d re n a lin , 
k re a tin , 
m etiln ik o tin a m id la rn in g m etil g u ru h larid an (u la m in g d on atorlari 
m etionin, xolin, betain h isoblanadi) hosil boMishi keskin o ‘zgaradi. 
J ig a r R E S h u jay ra la rin in g sh ik a stla n ish i k o ‘p m ik ro b la r va ular 
to k sin larin in g va x ilm a-x il k olloid birikm alam ing ushlab qolinishi, 
hazm b o ‘lishi va neytralizatsiyalanishining buzilishiga olib keladi


Jigar funksiyasining yetishmovchiligi k o ‘pincha arterial bosimning 
pasayishi bilan kechadi va u xolinesteraza faolligining kam ayishi, 
tomirlaming kengayishiga-olib keluvchi ferritinning ko‘p hosil bo'lishi, 
jigarda gipertenzinogen sintezining kam ayishi (reninning gipertenzin 
hosil qilishi uchun substrati yo‘q) bilan bog4liq boMishi mumkin. Teri 
tomirlarining kengayishi teleangiektaziyalar, teri angiom alari va q o i
kafti eritemalarining hosil bo‘lishiga olib keladi.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   261




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish