O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

20-m ashg‘ulot
1. Leykotsitlar yoki oq (rangsiz) qon tanachalari (qonning shaklli elementlari) 
- yadroli hujayralar, Hb ushlamaydi, organizmda himoya funksiyasini bajaradi 
va u quyidagilardan iborat:
1) fagotsitoz jarayonida ishtirok etish;
2) antilana ishlab chiqarish va immun reaksiyalarda ishtirok etish;
3) bakteritsid moddalar va fermentlar hosil qilish;
4) endogen pirogen ishlab chiqarish;
5) dezintoksikatsiya jarayonida ishtirok qilish;
6) geparin, gistamin ishlab chiqarish, gistamin metabolizmida ishtirok qilish.
2. Ikki guruh leykotsitlar farq qilinadi: 1) 
donador
(granulotsitiar) va 2) 
donador bo'lmagan
(agranulotsitlar). Birinchisiga bazofillar, eozioofillar, 
neytrofillar (tayoqcha va segment yadrolilar), ikkinchisiga limfotsitlar va 
monotsitlar kiradi.
SI tizimi bo‘yicha periferik qonda me’yorida leykotsitlar miqdori quyidagicha 
bo‘ladi:
katta odamlarda 4,0-9,0 -lOTl;
bolalarda, chaqaloqlarda 10,0—
30,0 *109Л;
I yoshdagilarda 9,0-10,0 10 VI;
8 yoshgacha bo‘lganlarda 10,0-11,0 -1071;
14-15 yoshdagilarda 7,0-8,0 '10M.
Leykopoez -
qon ishlab chiqarish organlarida leykotsitlar hosil bo‘lish 
jarayoni. Odamda bir kunda 1 kg hajmiga 1 mlrd. gacha oeytrofil granulotsitiar 
(NG) hosil bo‘ladi. Faqat uning 10% qonda sirkulasiya qiladi, shundan 70% 
tomir endoteliyasiga yopishgan (marginal) bo‘ladi.
Qon zardobida ustun hujayralami stimullovchi deb nomlangan omil (UHSO) 
aniqlangan, u a - globulinlarga kiradi. Hujayra ekib o'stirilishida ustin hosil 
qiluvchi hujayralar stim ullanishi va keyinchalik granulotsitlarning 
differensatsiyalanishi uchun zarur. В - limfotsitlar va sensibilizirlangan T -
limfotsitlar tomonidan UHSO ishlab chiqarilishi regulatori 
makrofaglar
va 
monotsitlar
deb hisoblanmoqda. Ammo ulaming o‘zlari ham uning manbai bo‘lishi 
mumkin.
Qonda granulotsitiar sonini nazorat qilish mexanizmlari xilma-xil. Qon 
plazmasida o‘tkir bakterial infeksiya vaqtida «granulotsitlami chiqarib tashlovchi 
omil», ya’ni granulotsitlam i ko‘mik deposidan sirkutatsiya o'zaniga 
m obilizatsiya qilinishida qatnasbuvchi omil aniqlangan. Bakterial 
mahsulotlardan tashqari gormonlar (AKTG, gidrokortizon, etioxolanolon), 
pirogenal, ayrim vaksinalar, UBN, rak o‘smasi metabolitlari ham xuddi shunday 
natijaga ega.
Granulotsitopoezning ingibitorlovchi m exanizm iga keylonlar -
neytrofillardan ajratilgan regulatorlovchi substansiyalar kiradi. Ular to'qimalarda 
granulotsitiar proliferatsiyasini jiddiy pasaytirish xususiyatiga ega.

---

4. Leykopoez bosqichlari.
Granulopoez bosqichlari: 1) ustua hujayra; 2) mielopoezning o'tmishdosh 
hujayrasi; 3) hujayra ekib o‘stirishda us tun hosil qiluvchi hujayra; 4) mieloblast;
5) promielotsit - p (bazofil - b, neytrofll - n, eozinofil -e); 6) mielotsit - m (b., n., 
-e.); 7) metamielotsit - m/m (b., n., e.); 8) tayoqcha yadrolilar -p/ya (yoshlar); 9) 
segment yadrolilar - s/ya (etilganlar) - bazofillar, neytrofillar, eozinofillar.
Limfopoez bosqivchlari: 1) ustun hujayra; 2) limfopoezning o‘tmishdosh 
hujayrasi (B - va T - limfotsitlar). В - limfotsitlar o‘tmishdosh hujayralaridan 
plazmoblast, proplazmotsit, plazmotsit (yoki В - limfotsit) hosil bo‘ladi. T -
limfotsit o‘tmishdosh hujayralaridan limfoblast, prolimfotsit, T - limfotsit hosil 
bo'ladi.
Monopoez bosqichlari: hujayra ekib o'stirishda ustun hosil qiluvchi 
hujayralardan: 1) monoblast; 2) promonotsit; 3) monotsit hosil bo'ladi.
5. Qonda ayrim leykotsitlar miqdorining foizdagi ifodasi leykotsitar formula 
deyiladi.
Leykotsitlar
baz.
e o L
m
m /m
neytrofillar
limf.
monotsit 
(% mkydod)
4,0 -9 ,0 - 10е/!
0-1
0 -5
0
0
t/y a s/y a
1 - 6 49 -7 2
19-37
3-11
6. Neytrofillar va lemfotsitlar soni tug'ilish paytida katta odamlardagi 
me’yoriga to‘g ‘ri keladi (65-66% va 16-34%). Tug‘ilgandan so'ng darhol 
neytrofillar soni kamaya boshlaydi, limfotsitlar soni esa ko payadi va hayotining
5-6 kuniga kel'b «birinchi kesishma» sodir bo‘ladi, ya’ni ularnmg soni 
tenglashadi. 10-oyga borib limfotsitlar soni maksimal (50-60%) miqdorga yetadi, 
neytrofillar soni esa minimal (20-25%) darajagacha kamayadi. Keyin neytrofillar 
soni yanada oshib, limfotsitlar kamaya boshlaydi va 
5-6
yoshga borib «ikkinchi 
kesilishma» ro‘y beradi. 14-15 yoshda neytrofiHar va limfotsitlar soni katta 
odamdagi me’yorga tenglashadi.
7. Leykotsitlar miqdorining mutloq raqanrfardagi grafikli ko'rinishi 
Moshkovskiy profili (kesimi) deyiladi. Me’yorida 
u 
uchi o‘tkir shaklda bo'ladi. 
Patologiyada leykotsitlar ayrim turlarining ko‘payishi (kamayishi) natijasida egri 
chiziq sbakli o‘zgaradi va u diagnostik ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin.
21-mashg*ulo(
1. Qon tiniq bo‘lmagan qizil suyuqlik bo‘lib oqimtir-sariq plazmadan (fiferini 
olingan plazma, zardob deyiladi) va unda osilib turgan hujayralar qizil qon 
tanachalari (eritrotsitlar), oq qon tanachalari (leykotsitlar) va qon plastinkalari 
(trombotsitlar)dan iborat.
Gematokrit ko‘rsatkich (gematokrit) - sbaklli elementlar va plazma hajmi 
orasidagi nisbat. Me’yorda u 36-48 % hajm yoki 0,36-0,48 gЛ teng.
2. Qon miqdori yoki hajmi har bir individuum uchun doimiy bo'lgan oMcham. 
0 ‘rtacha qonning umumiy miqdori tana og(irligining 6-9% ini tashkil qiladi 
(taxminan bir kilogramm og‘irIikka 80-85 ml) va katta odamda 4-6 L to‘g‘ri

---

ketadi. Sirkulatsiya qiladigan qon hajmi o'rtacha 3 - 4 L ni tashkil qitadi, qonning 
qolgan qismi depoda saqlanadi.
3. Me’yorda qon plazmasining osmatik bosimi 7,3 atm. (5600 mm sim. ust. 
yoki 745 kPa) ni tashkil qiladi. Osmotik bosimi qonnikiga teng boigan eritmalar