O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Kichik kurslardagi fanlar bo'yicha asos bilimlar darajasM tekshirish
1. Endokrin bezlar regulatsiyasi to'g'risida hozirgi zamon tushunchalari.
Gipofiz va buyrak usti bezi regulatsiyasida gipotalamusning roli. Neyrosekretsiya
va gipotalamus «liberinlari» va «statinlari» to'g'risida tushuncha.
2. Gipofizningfunksional morfologiyasi. Adeno - va neyrogipofiz gormonlari
va ularning ta 'sir qilish mexanizmi.
3. Buyrak usti beziningfunksional morfologiyasi. Bezning po ‘stloq va mag 'iz
moddasi gor-monlari, ularning ta ’sir qilish mexanizmi.
A sosiy o ‘q u v sa v o llv ri
1. Endokrin bezlar funksiyasi buzilishining markaziy va periferik
neyroendokrin regulatsiya darajasida umumiy etiologik omillari.
2. Adeno - va neyrogipofiz gormonlari gipersekretsiyasi va yetishmovchiligiga
xos buzilishlar: gipofizar gigantizm, akromegaliya
, 
Itsenko-Kushing sindromi,
gipofizar nanizm, adipozo
-
genital distrofiya, gipofizar kaxeksiya, qandsiz diabet
patogenezi.
3. Buyrak usti bezi gormonlari gipersekretsiyasi va yetishmovchiligi
buzilishlari: Konn va Kushing sindromlari, adrenogenital sindrom
, 
Addison
kasalligi va ularning patogenezi.
A nnotatsiya
Endokrin buzilishlaming etiologik omillari har xil bo‘lishi mumkin. 
U la r re g u la ts iy a n in g tu rli d a ra ja d a g i o ‘z g a ris h in i c h a q ira d i. 
N e y ro e n d o k rin
re g u la ts iy a n in g
b u z ilis h la ri 
g ip o ta la m u s
shikastlanganda kuzatiladi, G ipotalam us o ‘z navbatida MAT ta ’siri 
ostida b o ‘ladi. R uhiy travm a, stress erkaklarda jin s iy funksiyaning 
p a sa y ish ig a va a y o lla rd a h ay z s ik lin in g b u z ilish ig a o lib k e la d i. 
Gipotalamusda RF (rilizing omillar) hosil b o ‘ladi. U lar adenogipofiz, 
g o rm o n la rin in g , y a ’ni tro p g o rm o n la rn in g s tim u llo v c h i va 
ingib itorlo vch ilarga b o iin a d i. G ipotalam ik reg ulatsiya b uzilishiga 
infeksiya, yallig‘lanish jarayonlari, tom ir va travmatik shikastlanishlar 
sabab bo ‘lishi mumkin. Gipotalamik regulatsiyaning buzilishi u yoki 
bu rilizing omilining buzilishi, gipofiz o ‘smasi va b. lar bilan bog‘liq 
b o ‘ladi. Paragipofizar regulatsiyaning buzilishi ham ayrim endokrin 
bezlar funksiyasining o ‘zgarishiga olib keladi. Buyrak usti bezi m ag‘iz

---

qism i fao liy ati, m a ’lum ki, sim p atik asab tizim i (SAT) tom onidan 
regulatsiya qilinadi. Shuning uchun ham SAT funksiyasidagi u yoki 
bu s iljish la r katexolam inlar, qalqonsim on bez old bezi gorm onlari 
sekretsiyasi o ‘zgarishida o ‘z aksini topadi.
Endokrin buzilishlam ing asosiy sababi bezning o'zidagi patologik 
jarayonlardan iborat bo‘lishi mumkin. Bezda infeksiyalar (sil kasalligi, 
zaxm , m en in g o k o k k li in fe k siy a ), o ‘sm a ja ra y o n la ri, a u to allerg ik
shikastlanishlar (Xasimoto tireoiditi) ayrim endokrin buzilishlar sababi 
sifatida xizmat qiladi. Buyrak usti bezining sil kasalligida shikastlanishi, 
unga qon quyilisbi, m asalan, m eningokokk infeksiyasidan keyin bez 
funksiyasining yetishm ovchiligiga olib keladi.
Endokrin buzilishlarga gorm onlar biosintezidagi genetik defektlar 
ham sa b ab b o ‘Iishi m um kin. M asalan , buyrak u sti bezi ko rtizo l 
(g id ro k o rtiz o n ) g o rm o n in in g h o sil b o ‘lish id a is h tiro k q ilu v c h i 
ferm entlar tizim i ( 2 1 - gidroksilaza yoki 11 - (3 - gidroksilaza)ning 
genetik defektida bu gorm on hosil b o ‘lmaydi. N atijada gipotalam us 
kortikoliberini sekretsiyasi torm ozlanishi olib tashlanadi va gipofiz 
kortikotrop gormoni sekretsiyasi kuchayadi. Kortizol hosil bo'lm asligi 
tu fa y li ste ro id -o g e n e z an d ro g en effe k tg a ega b oshqa go rm o n lar 
sekretsiyasiga k o ‘chadi. N atijada androgen funksiyasini regulatsiya 
q ilu v c h i te sk a ri a io q a