Sotsiologiya metodologiyalari va paradigmalari

Sotsiologiya metodologiyalari va paradigmalari

Umumiy sotsiologiya
7-ma’ruza

REJA

• Paradigma, metanazariya va metasotsiologiya;
• Sotsiologik paradigma va sotsiologik nazariya.

“Paradigma” tushunchasi ko’p ma’noli bo’lib, shu bois, olimlarning ushbu tushunchaga bo’lgan munosabati ham turlicha. T.Kunning “Ilmiy inqiloblar tuzilmasi” (1975 y) kitobida paradigma tushunchasining yigirma bitta ta’rifi mavjud. Biroq uning urinishlarining mohiyati –“paradigma” tushunchasining turlicha ta’riflanishida emas, balki u bugungi kundagi paradigma tomonidan belgilanuvchi, ya’ni har qanday fanning predmeti borasida mohiyatan turlicha bo’lgan tasavvurlarni qamrab oluvchi tuzilma, tadqiqotning o’ziga xos usullari sifatida o’rganishidan iborat.

“Paradigma” tushunchasi ko’p ma’noli bo’lib, shu bois, olimlarning ushbu tushunchaga bo’lgan munosabati ham turlicha. T.Kunning “Ilmiy inqiloblar tuzilmasi” (1975 y) kitobida paradigma tushunchasining yigirma bitta ta’rifi mavjud. Biroq uning urinishlarining mohiyati –“paradigma” tushunchasining turlicha ta’riflanishida emas, balki u bugungi kundagi paradigma tomonidan belgilanuvchi, ya’ni har qanday fanning predmeti borasida mohiyatan turlicha bo’lgan tasavvurlarni qamrab oluvchi tuzilma, tadqiqotning o’ziga xos usullari sifatida o’rganishidan iborat.

Fanning rivojlanishini T.Kun to’rt bosqichni ajratib ko’rsatadi:

• Me’yoriy
• Anomal holati
• Inqirozi
• Inqilob

Fan rivojlanishidagi me’yoriy holat – mavjud paradigma doirasidagi mavjud bilimlarni jamlash davri. Mazkur davr muqarrar ravishda anomal holatga o’tish bilan yakunlanadi. Bunda olingan ilmiy bilimlar majmui mavjud paradigma nuqtai nazaridan izohlanishi mumkin. Inqiroz davri inqilobga olib keladi. Eski paradigma olib tashlanadi va uning o’rniga ilmiy faktlar, nazariyalar va usullarning yangi tizimini izohlash imkoniyatiga ega bo’lgan yangi paradigma keladi.