O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Gipoksiyada qonning gaz tarkibi ко ‘rsatkichlari.
 
M e’yorda arterial 
qonda kislorod m iqdori 18 - 20 hajm 
%
tashkil qiladi. Gipoksiyada 
k o ‘p hollarda qonda kislorod m iqdorining kam ayishi -
gipoksemiya
Kuzatiladi. Karbonat angidridi gazi miqdori uning k o ‘payishi tomoniga 
siljiydi (giperkapniya) yoki kamayishi tom oniga qarab (gipokapniya) 
o’zgarishi mumkin. 
Giperkapniya
 
o ‘pka ventilatsiyasi kamayishi bilan 
b o g ‘liq b o ‘lib , a ts id o z g a o lib k e la d i. 
Gipokapniya
 
esa o ‘pka 
ventilatsiyasi kuchayishi bilan bog‘liq b o ‘lib, organizm dan karbonat 
angidrid gazining ko‘p miqdorda chiqib ketishi natijasida alkaloz sodir 
bo ‘ladi.
Gipoksiyada shoshilinch (ekstren) va uzoq muddatli adaptiv
reaksiyalar.
 
Tezkor qisqa m uddatli ko m p en satsiy a (M eerson F. Z. 
bo‘yicha avariyali) organizm da qisqa m uddatli, lekin jiddiy kislorod 
yetishm ovchiligida uchraydi. Bular o ‘pka ventilatsiyasining oshishi 
(h an sira sh ), y u ra k g ip e rfu n k siy a si (ta x ik a rd iy a , h a y o tiy m uhim
a ’zolami qon bilan ta ’minlashga qaratilgan, qon oqimining ko‘payishi 
va qon n in g q a y ta ta q s im la n is h i), q o n n in g d e p o d a n c h iq ish i, 
oksigem oglobin d isso tsiatsiy alan ish tezlig in in g oshishi, to ‘qim ada 
kislorod o ‘zIashtirilishining yaxshilanishidan iborat.
U zoq m u d d a tli a d a p tiv re a k s iy a la r k o ‘p d av o m q ila d ig a n
g ip o k siy a la rd a y u z a g a k e la d i. K o ‘m ik d a e ritro p o e z k u c h a y ad i, 
retikulotsitlar sonining k o ‘payishi undan dalolat beradi. Eritropoezni 
buyrakda h o sil b o ‘la d ig a n e ritro p o e tin la r k u c h a y tira d i. K isloro d

---

transporti uchun m as’ul tizim larda (nafas, miokard m ushaklari, o ‘pka 
a lv e o la la ri o g 'irlig in in g k o ‘p a y is h i) g ip ertro fiy a va g ip erp laziy a 
k u z a tila d i. K islorod u tiliz a tsiy a si tizim larida adaptiv o ‘zg arish lar 
m ito x o n d riy la r m iq d o rin in g o s h is h i, h ar b ir m ito x o n d riy a faol 
yuzasining kattalashishi, m itoxondriy nafas ferm entlarini kislorodga 
y a q in lig in in g o sh ish i b ila n n a m o y o n b o ‘la d i. O k s id la n is h
reak siyalarin in g yetarli darajada kechishini ta ’m inlaydi. ATF hosil 
b o ‘lishining kamayishi natijasida hujayrada mioxondriya sintezlanishi 
u ch u n ja v o b g a r g en lar to rm o z la n ish holatidan chiqadi. Surunkali 
kislorod yetishm ovchiligida organizm ning kislorodga nisbatan talabi 
kam ayadi, chunki modda alm ashinuvi va anaerob jarayonlar faolligi 
pasayadi.