O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

I bob boʻyicha xulosalar: 
–
 
uchta guruh pul massasini belgilaydi: markaziy bank, tijorat banklari va 
aholi. Markaziy bank pul sifatida foydalanish mumkin boʻlgan, markaziy bank 
majburiyatlari hajmini oʻzida aks ettiruvchi pul bazasini belgilaydi. Pul bazasi 
bank zahiralari (banklarning markaziy bankdagi depozitlari + banklarning 
23
Трунин П., Князев Д. Независимость центральных банков стран СНГ и Восточной Европы // 
Экономическая политика. 2010. № 4. С. 176-188. 

---

29
omboridagi naqd pullar) va bank tizimidan tashqaridagi naqd pullarning 
yigʻndisiga teng. Tijorat banklari va aholining oʻzaro ta’siri jarayonida, pul 
massasini pul bazasiga nisbatini aks ettiruvchi pul mul’tiplikatori aniqlanadi;
– pul-kredit siyosatini olib borishda markaziy bank oraliq maqsadli 
koʻrsatkichlari, jumladan pul massasi yoki qisqa muddatli foiz stavkalaridan 
foydalanadi. Qachonki pulga boʻlgan talab yoki taklifning tebranishlari LM egri 
chizigʻini turli tomonlarga tasodifiy ravishda siljitsa, foiz stavkalarini 
barqrorlashtirish oqilona strategiya hisoblanadi;
– pul-kredit siyosati foiz stavkalari kanali, valuta kurslari kanali va kredit 
kanali orqali oʻz ta’sirni koʻrsatadi. Kredit kanali tarafdorlari, pul-kredit siyosati 
qisman kreditlar taklifi va kreditlarga boʻlgan talabga ta’sirlar hisobidan ishlaydi 
deb ta’kidlashadi; 
– pul-kredit siyosati qoidalar boʻyicha, yoki erkin (diskretsion) ravishda olib 
borilishi mumkin. Qoidalardan foydalanish holatida markaziy bankdan pul-kredit 
siyosatida oldindan belgilangan oddiy qoidaga, jumladan pul massasi oʻsishining 
doimiy sur’at toʻgʻrisidagi talabga rioya qilish talab etiladi. Agar markaziy bank 
diskretsion tamoyil bilan boshqarilsa, u iqtisodiyotning holatiga qarab ish yuritadi 
va toʻla bandlikni qoʻllash va past inflyatsiyani saqlash uchun pul-kredit 
siyosatidan faol ravishda foydalanadi. Odatda keynschilar diskretsion siyosatga 
xayrihohlik bildirishadi; 
– markaziy bankka ishonchni ortishi qoidalar foydasiga qoʻshimcha dalil 
sifatida qaralmoqda. Qoidalar tarafdorlari fikriga koʻra, qat’i qoidalardan 
foydalanish aholini markaziy bankka boʻlgan ishonchini mustahkamlaydi;