O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

g
1
oʻrtacha tarmoq darajasigacha oʻsishi yoki bir 
muncha pastroq boʻlishi mumkin. Undan keyin qandaydir oʻtish davri 
mobaynida korxona rivojlanishining barqarolashuvi kuzatiladi va bu 
davrda dividendlarning nisbatan barqarorligi yoki 
g
2
koeffitsientda 
oʻzgarishi kuzatiladi. Oxirgi bosqich boshlangandan soʻng maʻlum 
darajada barqarorlashadi yoki yuqori boʻlmagan 
g
3
koeffitsientda oʻsib 
boradi. Shunday qilib korxona rivojlanish bosqichlariga mos ravishda 
dividend toʻlovlarining 
g
1
, g
2
, g
3
koeffitsientlardagi oʻsish surʻatlarini, 
shuningdek, har bir bosqich davomiyligi prognozini amalga oshirish 
lozim. Korxona rivojlanishining real jarayonlari bilan bir xil boʻlgan 
bunday modelning bir xil prognozlarini yuqori aniqlikda hisob-kitob 
qilish amaliyotda bir muncha murakkablik kasb etadi. 
DDM 
modelining koʻrib chiqilgan turlari kutilayotgan dividendlar 
va ularning oʻsish surʻatini prognozlashga asoslanadi. Lekin bu model 
ham 
nazariy 
jihatdan 
asoslanganligiga 
qaramasdan 
qator 
kamchiliklarga ega. Masalan, bu modellar umuman dividend 
toʻlamaydigan, nomuntazam dividend toʻlovlarini amalga oshiradigan, 
arzimas summada dividendlar toʻlaydigan korxonalar aksiyalarini 
baholash uchun toʻgʻri kelmaydi. 
Pul oqimlarini diskontlashga asoslangan modellar xorijiy tajribada 
keng qoʻllaniladigan modellardan biri hisoblanadi. Bu model 
shakllanishiga nisbatan ikkita asosiy yondashuv amal qiladi. 
Birinchisi korxona aktivlaridan boʻsh pul oqimlari 
FCFF
t
ni 
prognozlashga va keyin esa korxona bozor qiymati 
V
ni baholashga 
asoslanadi. Korxona qiymatini baholash umumiy formulasi quyidagi 
koʻrinishga ega: 
, 
bu yerda 
r – 
korxona kapitalining oʻrtacha qiymati (
r 
= 
WACC
). 

---

62 
Undan keyin xususiy kapital qiymati – 
MV (E)
ni baholash uchun 
V 
miqdordan korxonaning sof qarzi bozor qiymati ayriladi. Oxirgi 
bosqichda olingan natija chiqarilgan aksiyalar soniga boʻlinadi va 
natijada bitta aksiyaning haqiqiy qiymati aniqlanadi. 
Boshqa yondashuvda 
FCFF
t
pul oqimlari diskontlanadi. Bunda 
diskontlash stavkasi sifatida korxona xususiy kapitali boʻyicha talab 
qilinadigan daromadlilik koʻrsatkichidan foydalaniladi. Natijada 
xususiy kapital qiymatini aniqlash uchun quyidagi formuladan 
foydalaniladi: 
, 
bu yerda 
r
E
 – 
xususiy kapital boʻyicha talab qilinadigan daromadlilik. 
Bitta aksiyaning haqiqiy qiymati 
V
E
miqdorni muomaladagi 
aksiyalar soniga boʻlish orqali aniqlanadi. 
Aksiyalarni baholashda keng qoʻllaniladigan yondashuvlardan 
yana biri turli xil moliyaviy koeffitsientlardan foydalanish hisoblanadi.
Aksiyalarni baholashda koʻpchilikka maʻlum va keng 
qoʻllaniladigan koeffitsient aksiya bahosining foydaga nisbati 
koeffitsienti hisoblanadi (
Price/Earnings – P/E
). Bu koʻrsatkich aksiya 
bozor bahosi 
P
ning bitta aksiyaga toʻgʻri keladigan sof foyda 
koʻrsatkichi 
EPS 
ga nisbati sifatida aniqlanadi.
Mazkur baholash modelining mohiyati quyidagicha ifodalanadi. 
Dastlab kelgusi davrda korxonaning bitta aksiyasiga toʻgʻri keladigan 
daromad baholanadi, yaʻni 
EPS 
koʻrsatkichi aniqlanadi. Undan soʻng 
olingan koʻrsatkich aynan bir xil korxonalar uchun hisoblangan yoki 
mazkur tarmoq uchun oʻrtacha