O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

 
 
 
ISBN: 978-9943-13-811-7 
© S.Elmirzayev va boshqalar, 2019 
© “Iqtisod-Moliya”, 2019 

---

3 
 
 
 
KIRISH 
 
Bugungi kun iqtisodiyotida real sektor singari moliyaviy sektor 
ham alohida dolzarblik kasb etadi. Rivojlangan mamlakatlarning 
moliyaviy-iqtisodiy taraqqiyotida va bugungi darajaga erishishlarida 
moliya bozori shak-shubhasiz muhim ahamiyat kasb etgan. Bunda real 
sektorni moliyaviy taʼminlash, boʻsh pul mablagʻlarini ishlab 
chiqarishga yoʻnaltirish, yangi sohalarni oʻzlashtirish, davlat byudjeti 
defitsitini noinflyatsion yoʻllar bilan mablagʻ jalb qilish orqali qoplash, 
aholi daromadlarini moliyaviy aktivlar orqali oshirish kabilar alohida 
ahamiyat kasb etadi.
2017-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini yanada rivojlan-
tirish boʻyicha Harakatlar strategiyasida ham moliya bozorini rivoj-
lantirish masalasiga alohida eʼtibor qaratilganligi ham yuqoridagilar 
bilan bevosita bogʻliq. Shuningdek, ehtiyojlarning keskin oʻsib borishi 
sharoitida real sektor va xizmat koʻrsatish subyektlarining oʻz fao-
liyatlarini kengaytirib borish maqsadida nafaqat mahalliy, balki xal-
qaro bozorlardan ham apital jalb qilish masalasiga alohida eʼtibor 
qaratilayotgan bir vaqtda mamlakatimizda ham moliya bozorini rivoj-
lantirish maqsadida sohani chuqur oʻrganish, bu borada xorijiy ilgʻor 
tajribalarni amaliyotga joriy etishda “Moliya bozori” fani muhim 
hisoblanadi.
“Moliya bozori” fanini oʻrganish orqali talabalar moliya bozori-
ning iqtisodiy mohiyati, vujudga kelishi, rivojlanish bosqichlari va 
modellari, pul bozori xususiyatlari va moliya bozori shakllanishidagi 
ahamiyati, aksiyalar bozorining oʻziga xos xususiyatlari va amal qilish 
mexanizmi, obligatsiyalar bozorining oʻziga xos xususiyatlari va savdo 
mexanizmi, davlat qimmatli qogʻozlar bozori amal qilish shart-sha-
roitlari, hosilaviy qimmatli qogʻozlar bozorining moliya bozori boshqa 
sektorlari bilan bogʻliqligi, ipoteka qimmatli qogʻozlar bozori 
muomalasi tartibi, xorijiy valyutalar bozorining moliya bozoridagi 
tashkiliy jihatlari, kriptovayutalarlar bozorining ishlash mexanizmi, 
qimmatbaho metallar va toshlar bozori xususiyatlari, moliya bozo-

---

4 
rining indikatorlari va indekslari, moliya bozori risklari va ularni 
baholash, fond birjalari va fond bozori ishtirokchilari faoliyat 
mexanizmi, markaziy bank va uning moliya bozoridagi faoliyati, 
moliya bozorida tijorat banklari va nobank kredit institutlarining 
ishtiroki, investitsiya va pay fondlarining moliyaviy operatsiyalardagi 
ahamiyati, moliya bozorida sugʻurta tashkilotlari va nodavlat pensiya 
fondlarining faoliyat mexanizmi, moliya bozorini tartibga solishning 
iqtisodiy va huquqiy jihatlari bilan yaqindan tanishadilar. Darslikda bu 
jihatlarga eʼtibor qaratilganligiga guvoh boʻlish mumkin. 
Darslikda mavzularning nazariy jihatlari atroflicha yoritilishi bilan 
birga, amaliy mashgʻulotlar boʻyicha nazorat savollari, talabalarni 
fikrlashga undovchi alohida topshiriqlar, test savollari, masalalar ham 
dasturda keltirilgan. Bunda asosiy eʼtibor talabaning mustaqil 
ishlashiga qaratilgan.
Mavzular yoritilishida moliya bozorining milliy amaliyoti bilan 
birga, rivojlangan davlatlar tajribalariga ham alohida eʼtibor 
qaratilganligini qayd etib oʻtish lozim. Shuningdek mustaqil tahlimni 
samarali tashkil etishga alohida eʼtibor qaratilgan.
Darslik “Moliya”, “Kasbiy taʼlim (Moliya)”, “Bank ishi”, “Kasbiy 
taʼlim (Bank ishi)”, “Soliqlar va soliqqa tortish”, “Buxgalteriya hisobi 
va audit”, “Sugʻurta ishi”, “Pensiya ishi”, “Baholash ishi”, “Davlat 
byudjeti gʻazna ijrosi”, “Korporativ moliya” yoʻnalishlari uchun 
moʻljallangan boʻlib, Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan 
tasdiqlangan “Moliya bozori” fani oʻquv dasturi asosida yozilgan.