O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

 
VaRning tadbiq qilinishi
Portfel VaRining hisoblanishi qiyinchilik tugʻdiradi chunki 
tarkibida yuzlab va undan ham ortiq aktivlar mujassamlangan 
portfelning maʼlum davr oraligʻida evolyutsiyasi (shakllanishi/oʻzgarib 
borishi)ni 
modellashtirish 
mushkil 
hisoblanadi.
7778
VaRning 
amaliyotga joriy qilish nafaqat industriyaga, balki akademik 
tadqiqotchilar uchun ham ahamiyatlik darajasi yuqori hisoblanadi va 
hozirgi kunda uni toʻrtta asosiy usuli mavjud, yaʼni: 
Retrospektiv
79
simulyatsiya (Historical Simulation) usuli.
Bunda uzoq davrni ichiga olgan statistik maʼlumotlarga tayanib portfel 
yoʻqotishlarining empirik
80
ehtimolli taqsimotini aniqlanadi. Keyin 
mos keladigan kvantildan keltirib chiqish orqali VaR qiymatini 
aniqlanadi. Bu yondashuvni tadbiq qilish qulay hisoblanib, statistik 
usullar yordamida takomillashtirish mumkin. 
Parametrik yondashuv.
Ushbu usul istalgan kumulyativ 
ehtimollik uchun VaRni aniqlash boʻyicha analitik yechimni talab 
etadi. Afsuski taqsimotning barchasi ham yechimga ega emas, biroq 
VaRni hisoblash uchun chekli qiymat nazariyasi (chegaradan ortadigan 
choʻqqi va umumiy chekli qiymat taqsimoti)dan foydalanish 
mumkin.
81
Monte Karlo Simulyatsiyasi usuli. 
Monte Karlo simulyatsiyasi 
aktivlar yoki portfelni oʻzida aks ettiradigan biror bir tasodifiy 
jarayonni (misol uchun stoxastik differensial tenglama) simulyatsiya 
qilish uchun umumiy usul hisoblanadi. Yetarli simulyatsiyalar sonidan 
keyin yoʻqotishlar taqsimotini va buni natijasida retrospektiv 
77
M. Musiela and M. Rutkowski.
Martingale Methods In Financial Modelling. Springer, 2005. 
78
J. Hull.
Options, futures and other derivatives. Prentice Hall, 2000. 
79
Retrospektiv – oldingi davr statistik ma’lumotlarini hisobga olgan holda. 
80
Empirik – real kuzatuvlarga asoslanib yoki tajriba yo‘li bilan. 
81
Qo‘shimcha ma’lumot uchun: 
R. Cont and P. Tankov.
Financial Modelling with Jump 
Processes. CRC Press, 2004. 

---

195 
simulyatsiya singari turli ehtimolliklar uchun VaRni keltirib chiqish 
mumkin. Ushbu yondashuvni ahamiyatliligi boʻyicha tanlanma, 
stratalashgan
82
tanlanma va anitetik
83
tanlanmalarni amalga oshirish 
kabi turli hisoblash texnikalari bilan takomillashtirish mumkin.
84