O ‘ zbek tili va adabiyoti kafedrasi

MUSTAQIL O‘QISH VA O‘RGANISH UCHUN TARIXIY
HUJJATLARDAN NAMUNALAR 
Sug‘dcha nikoh guvohnomasi 
Tarxun podsholigining o‘ninchi yilidir. Masvug‘ich oyining osmonruch 
kuni. Laqabi Nidon bo‘lgan Uttakin Navekat hukmdori Cher Vaxzanak o‘g‘lining 
homiyligidagi bir ayolni o‘ziga xotinlikka oldi. Xotinning nomi Dug‘dg‘uncha, 
laqabi esa Chata – Viyusning qizi. Cherning o‘zi himoyatidagi bu ayolni aqoidga 
muvofiq shunday shartga binoan baxsh etdi. Uttakin bu Chatani sevikli xotin 

---

sifatida hurmat va ehtirom bilan oziq-ovqati, kiyim-kechagi, bezak-taqinchoqlari 
bilan ta’minlagan holda, e’zozlab, muhabbat bilan o‘z uyida podshohoyim xotin 
sifatida saqlasin – toki zodagon (nasabli) erkak zodagon (nasabli) ayolni xotin 
tutgani kabi. Shuningdek, Chata ham Uttakinni sevikli er sifatida hurmat va 
ehtirom bilan asrasin, u kishining baxt-saodati haqida qayg‘ursin, uning buyrug‘ini 
xotini o‘ziga qonun deb hisoblab, amal qilsin, toki zodagon ayol zodagon erkakni 
er turgani kabi. 
Kelajakda agar Uttakin Chataning ruxsatisiz boshqa xotin olsa, yoki cho‘ri 
va yo boshqa shunga o‘xshash ayolni olsa, bordi-yu bu hol Chataga noma’qul 
bo‘lsa, u holda er bo‘lmish Uttakin Chataga 30 dirham dinoriy, yaxshi saqlangan 
toza kumush pul beradi. Shundan keyin bunday xotinni (Chatani) na xotin sifatida, 
na cho‘ri sifatida saqlamasin, uni qo‘yib yuborsin. 
Agar kelajakda Uttakin Chatani xotin qilmayman degan qarorga kelsa, bu 
holda uni qo‘yib yuborsin. Lekin unga oziq-ovqat bersin, birga hayotlari vaqtida 
olgan narsalari bilan hamda tovon puli bilan boshqa shartlarsiz uni jo‘natib 
yuborsin. Shunda u Chataga boshqa hech narsa tovondor bo‘lib qolmaydi va 
to‘lamaydi. Va shundan keyin u o‘ziga yoqqan ayolga uylana oladi. Agar Chata 
Uttakinga bundan buyon xotin bo‘lmaslik qaroriga kelsa, unda xotinlikdan chiqib 
ketsin. Bu holda u Uttakinga kiyishga yaroqli kiyimlar qoldirsin. Uttakindan olgan 
bezak taqinchoqlarni va boshqa narsalarni tashlab ketsin. Chata o‘ziga tegishli va 
birgalikdagi hayoti davomida orttirilgan mulkini olib ketsin. Va u boshqa hech 
narsaga tovondor bo‘lmasin, to‘lamasin. Shundan keyin Chata o‘zi xohlagan 
erkakni er qilishi mumkin. Agar Uttakin ajrimdan so‘ng jinoyat qilsa, buning 
uchun o‘zi javobgar bo‘lsin va o‘zi tovondor bo‘lsin. 
Agar Uttakin kimningdir qulligiga tushib qolsa, qarz bedaliga qul bo‘lsa, 
asirlikka tushsa, biror kimsaning homiyligi ostidagi mulkka aylansa, bu holda 
Chata o‘zidan bunyod bo‘lgan avlodi bilan birga hech qanday majburiyatsiz ozod 
qilinmog‘i lozim. 
Agar Chata jinoyat sodir qilsa, bunga uning o‘zi javobgar bo‘lsin, o‘zi 
tovondor bo‘lsin. Agar u kimningdir quliga aylansa, qarz badaliga qul bo‘lsa, 
asirlikka tushsa, kimningdir himoyatiga topshirilgan mulk holatiga tushsa, bu 
holda Uttakin o‘zidan bunyod bo‘lgan avlodi bilan birga hech qanday 
majburiyatsiz ozod qilinmog‘i lozim. Shunday qilib, biri boshqasining jinoyati 
uchun javob bermaydi va tovon to‘lamaydi. 
Bu nikoh bitimi – qonunlar uyida, uning boshlig‘i Vaxgo‘kon Varxuman 
o‘g‘li huzurida tuzildi. Bu yerda guvoh sifatida Skatch Shishich o‘g‘li, Chaxren 
Romich o‘g‘li, Shav Mahak o‘g‘li bor edi. Romtish Vgashfarn o‘g‘li tomonidan 
yozildi. Uttakin va Chatalarning nikoh bitimi. (Nikoh bitimi melodiy 710-yilning 
25-martiga to‘g‘ri keladi).