O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

0 ‘z hayajonlarini boshqarish qobiliyatini rivojlantirish. 
S p o rt- 
chilarn in g o ‘z hayajonli holatlarining boshqara olish malakasi k o ‘p 
jih a td a n ulam ing sport m ahoratining oshishiga yordam beradi. M ash- 
g ‘ulot yoki m usobaqaning ayrim vaziyatlari, lahzalariga pozitiv va 
salbiy m u n o sa b a td a b o ‘lish hayajonlar bilan birga kechadi. U lar 
sportchin ing subyektiv va obyektiv qiyinchiliklarni yengib o ‘tishini 
yengillashtiradi yoki qiyinlashtiradi. Hayajonli h o latlar shiddati m uso- 
baqalar aham iyatiga va m as’uliyatiga bog‘liq.
4.3 . Kurashchilarning musobaqalarga psixologik tayyorgarligi
O ld in d a turgan m usobaqaga psixologik tayyorgarlik um u m iy - 
psixologik tayyorgarlik asosida tashkil qilinadi va u quyidagi aniq vazi- 
falarni hal etishga qaratilgan:
1) 
k u rash ch ilarn in g o ldinda turgan m u so b a q a lar a h am iy atin i 
anglashi;
29

---

2) oldinda turgan m usobaqalar sharoitlari (o 'tk azish vaqti, jovi). 
xususiyatlarini  rganish;
3) raqibning kuchli va b o ‘sh tom onlarini o ‘rganish, ularni harnda 
o ‘zin in g h ozirgi paytdagi im k o n iy a tla rin i h iso b g a olgan h o ld a
m usobaqalarga tayyorgarlik ko‘rish;
4) oldinda turgan m usobaqalarda g‘alabaga crishish uchun o ‘z 
kuchi va im koniyatlariga qattiq ishonishni shakllantirish;
5) o ld in d a tu rg an m u so b aq alar tufayli y u z a g a kelgan salbiy 
hayajonlarni yengib o ‘tish va tetik em otsional h o latn i yaratish.
Birinchi to ‘rt vazifa raqib to ‘g‘risida turli, m u m k in qadar to ‘liq 
m aM um otni t o ‘p lash h a m d a ish lab c h iq is h a s o s id a m u ra b b iy
tom o n idan hal etiladi.
Raqib to ‘g ‘risidagi ham m a maMumotlarni o ‘rganib chiqib, uning 
im koniyatlarini o ‘z sportchisi imkoniyatlari bilan solishtirgan holda 
murabbiy oldinda turgan bellashuv rejasini ishlab chiqadi. Uni am alga 
oshirish o ‘quv-m ash g‘uIot mashgMilotlarida m odellashtiriladi ham d a 
batafsil aniqlanadi.
Beshinchi vazifani hal etish uchun quyidagi usullardan foydalanish 
mumkin:
— o ‘z -o ‘ziga buyruq berish, o ‘z -o ‘zini m a ’qullash yordam ida 
sportchi to m o n id an salbiy hayajonlarni ongli ravishda bostirish;
— kurashchilarning alohida xususiyatlari va ularning em otsional 
holatiga qarab, badan qizdirish mashqlari vositalari ham da uslub- 
laridan m aqsadli foydalanish;
— autogen va psixologik boshqarish niashg ‘ulotining vositalari 
ham da uslublaridan foydalanish.