O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.429.008.BMI. 2015 y. 

---

keskin darajada ko’payadi. Sutdagi hujayralar soni mol yoshi oshgan sari ham 
ko’payaveradi. Ayrim leykositlar mikroblar ko’payib ketishiga to’sqinlik qilib,
ularni "yeydi".
Sut bezi og’rigan (mastit) sigirda shikastlangan yelin ichida leykositlar juda 
ko’payib ketadi; normal yelinda ular miqdori bir me’yorida bo’ladi - (300. 000-
350. 000).
Molning mastit kasaliga chalinganligi ana shu qonuniyatdan foydalaniladi. 
Va bu hujayralar Somatik hujayralar deyiladi.
Masalan, Isroil mamlakatida Andoza talabi bo’yicha sut sortlarga 
bo’linmaydi. 1 ml. Sutda 30. 000 dan ziyod bakteriya bo’lsa, bunday sutni sut 
zavodlari qabul qilishmaydi. Va bunday sut iflos sut hisoblanadi. Ayniqsa, mastit 
kasaliga chalinayotgan va chalingan sigirlar sutida somatik hujayralar soni 
ko’payib ketadi.
Ya’ni, yashirin mastitda-Staphylococcus aureus; klinik mastitda 
Strenptococcus agaltae bakteriyalari.
Hozirgi vaqtda dunyoda sut ishlab chiqarish bo’yicha - Isroil, Daniya, 
Norvegiya mamlakatlarida ishlab chiqarilayotgan sutda bakteriyalar soni kam va 
eng sifatli ekologik toza sut hisoblanadi. 1 ml. sutda 350. 000gacha somatik 
hujayralar bo’lsa - bunday sut normal sut hisoblanadi va 0-1 ball beriladi.
Agar somatik hujayralar soni 1 ml. sutda 500. 000 dan oshib ketsa, bunday 
sut mastit bilan kasallangan sigir suti ya’ni, patologik sut hisoblanadi va 3- 4 ball 
beriladi. ("qoramollarda mastit kasalligi". Doktor - Artur Saran).
Hozirgi paytda 1 ml. Sutda 400. 000dan kam somatik hujayralar bo’lsa 
jahon bozorida sotish mumkin.
Lekin, hozir dunyo bo’yicha eng sifatli sut ishlab chiqarayotgan davlatlarda 
1 ml. sutda - 420. 000 dona somatik hujayralarni tashkil qilyapti. Ana shu 
ko’rsatkichni kamaytirish 400. 000 dona ko’rsatkichga tushirish chora-tadbirlari 
ishlab chiqilmoqda.
Isroil mamlakatida 1993 yildan boshlab somatik hujayralar sonini 
kamaytirish ishlari boshlangan va ancha muvaffaqiyatlarga erishilgan.
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Karimov A