O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

7.2 . M a ’lumotlar bazasini tashkil qilish tam oyillari
Ma’lumotlar bilan amal bajarishning ilk tizimlari axborot ishlashning 
an’anaviy usullariga asoslanib tuzilgan edi. Har bir muayyan holat uchun 
tashqi foydalanuvchining o'z mantiqi ishlab chiqiladi. U axborot tuzilmasi, 
tanlash operatsiyasi, axborotni yangilash va o'chirish kabi tushunchalami 
o'z ichiga oladi. Ma’lumotlar va dastur o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik yuzaga 
keladi: ma’lumotlami o'zgartirishda, yo dasturni almashtirish yoki ma’lu­
motlarni qaytadan tuzish zaruriyati yuzaga keladi.
Murakkab axborotlarni ishlab chiquvchilar duch kelgan bu va boshqa 
qiyinchiliklari ma’lumotlar ustida amal bajarish uchun tizimlarga nisbatan 
standart talablaming shakllanishiga olib keldi. Asosiy talablardan biri — 
m a’lumotlarning iloji boricha mustaqil yoki axborot tuzilmasining fizik 
tushunchalardan alohidaligini ta’minlash. Bunda hamma ma’lumotlar ko'p 
foydalanuvchilar kirishi mumkin bo'lgan holda ba’zi standart ichki 
tuzilishli qilib saqlanadi.
Axborotga bo'lgan talablaming turli-tumanligi, masalalar ko'lamining 
tobora ortib borishi va boshqalar zamonaviy AT lari oldiga bir qator 
talablar qo'ymoqda. Bunday talablar jumlasiga quyidagilar kiradi:
M a’lumotlarning aniqligi. 
M a’lumki, m a’lumotlar bazasi tegishli 
sohaning axborot modelini tashkil qiladi. Shu sababli ham MB da saq­
lanayotgan axborotlar obyektlarning holati, xususiyati va ular o'rtasidagi 
aloqalarni to'liq va aniq ifodalashi lozim. Aks holda tashkil qilingan MB 
xatarli bo'lishi va zarar keltirishi mumkin.
Tezkorlik va unumdorlik. 
Tizimning tezkorligi qo'yilgan talabga javob 
berish vaqti bilan aniqlanadi. Bunda nafaqat EHM ning tezkorligini, 
balki ma’lumotlarning joylanishi, izlash usullari, talabning qiyinligini va 
boshqa olimllarni ham hisobga olish zarur. Tizimning umumdorligi esa 
vaqt birligi ichida bajarilgan talablaming miqdori orqali aniqlanadi.