O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

M a’lumotlarning aloqadorligi tamoiyli. 
Bu tamoyilning mohiya­
tiga ko‘ra MBdagi barcha axborotlar o ‘zaro bog'langan bo'lib, obyektlar 
o'rtasidagi munosabatlami ifodalaydi. Axborot turlari va ular o'rtasidagi 
munosabatlar majmuasi ma’lumotlarning mantiqiy tuzilishini tashkil 
qiladi. M a’lumotlaming o'zaro bog'liqligi 7.3-rasmda ko'rsatilgan. Buning 
natijasida ish yengillashadi va tezlashadi.
7.3-rasm. 
M B d agi a x b o r o t l a r n in g o ' z a r o alo qasi .
139

---

„X odim “
„X odim lar"
Fan Yil Mansab Manzil
Fan
Yil
Mansab Manzil
„M oliyalar“
Fan
Yil
Mansab Manzil
,,Xodim“
Fan Yil Mansab ish staji ish haqi Manzil
7.4-rasm. 
Ma’lumotlaming yetarli bo'lishi.
M a’lumotlaming yetarli bo‘lish tamoyili. 
Bu tamoyilning mohiyatiga 
ko'ra, tegishli axborotlar MB da yagona nusxada saqlanadi va ular istalgan 
masalani yechish uchun o'zaro bog'lanadi hamda yetarli bo'ladi. Masalan, 
avtonom fayllardan iborat bo'lgan AATda ba’zi bir axborotlar takrorlansa, 
MB da esa ulaming takrorlanishi butunlay barham topadi. 7.4-rasmda „Xodim", 
„Xodimlar" „Moliyalar" fayllari o'rtasidagi bog'lanishlar tasvirlangan.
M a’lumotlar bankini boshqarishning markazlashtirish tamoyili. 
Bu 
tamoyilga ko'ra ma’lumotlami boshqarishning barcha funksiyalari yagona 
boshqarish dasturi—ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) ga 
beriladi. Bu tamoyilga rioya qilish asosida AT dan foydalanishning samara­
dorligi barcha jarayonlar MBBT orqali amalga oshiriladi.
Ma’lumotlarning ifodalanishini qayta ishlash jarayonlaridan ajratish
tamoyili. 
Bu tamoyilga ko'ra, ma’lumotlaming ifodalanishi amaliy dasturlardan 
tashqarida tayyorlanadi va MB da saqlanadi. Bu esa o'z navbatida dasturlash 
jarayonini yengillashtiradi, dastur uchun zarur bo'lgan holda axborotlarning 
hajmini kamaytiradi. Ma’lumotlar bankini yuritishni yaxshilaydi va h.k.
Shunday qilib, yuqorida ko'rib o'tilgan tamoyillar asosida MB ning 
tarkibi yaratildi, ya’ni AT ning mantiqiy, fizik va dasturiy elementlari 
o'rtasidagi o'zaro bog'lanish ishlab chiqiladi.
Yuqorida ko'rsatilgandek, axborotlar ma’lumotlar bazasida saqlanadi. 
MB — amaliy dasturlarga bog'liq bo'lmagan holda ma’lum bir tartib 
asosida o'zaro bog'liq ma’lumotlar to'plamidir.
Har qanday ma’lumot fayli kabi, MB ham yozuvlardan tashkil 
topadi. Yozuvlar esa o'z navbatida maydonchalardan hosil qilinadi. Yozuv 
tezkor va tashqi xotiralar o'rtasida ma’lumotlar almashish jarayonining 
eng kichik o'lchov birligi bo'lsa, maydoncha— ma’lumotlarni qayta ish- 
lashdagi eng kichik birlik hisoblanadi.
140

---