О. Қ у д р а т о в с а н о а т э к о л о г и я с и

6.2. 
Шовқинни ўлчаш
ва анализ учун
асбоблар
Шовқинни ўлчаш ва анализ 
қилиш учун турли конструкциядат 
шовқин ўлчагичлар, анализаторлар, 
ўзи ёзгичлар, 'магнитофонлар ва ос-
циллографлардан фойдаланилади. Ўлчов трактидаги асбоблар- 
нинг сони шовқиннинг текшириладиган характеристикаларига. 
ўлчовларни ўтказиш шароитига, шунингдек олинадиган натижа- 
ларни қайд қилиш усулига боғлиқ.
Ўлчов трактлари бўйича шовқинни ўлчаш усуллари инспек- 
торлик ва муҳандислик усулларига бўлинади. Инспекторлик усу- 
ли асосан ишлаб чиқариш, транспорт, маиший шовқинларнинг 
санитария нормаларига мувофиқлигини текшириш учун хизмат 
қилади. Бу ўлчаш усулида шовқин ўлчагич ва октава частота 
полосалари бор анализатордан фойдаланилади. Муҳандислик усу- 
ли - бунда шовқин манбалари текширилади, пайдо бўлиш сабаб- 
лари анализ қилинади ва шовқин сўндириш воситалари ишлаб 
чиқилади. Бу ўлчаш усули учун зарур бўлган асбоблар - бу уч ак- 
тавали энсиз полосали анализаторлар, ёруғлик нурли регистра- 
торлар ва бошқа шу каби асбоблардир.
Анализаторсиз фақат шовқин ўлчагич билан товуш босими- 
нинг умумий даражасини ўлчаш мумкин. Шовқин частотаси ок- 
тавалар ва учта октавали фильтрлар тўплами билан ўтказилади.
Кейинги йилларда Ш-ЗМ шовқин ўлчагичи ва АШ-ЗМ 
анализатори кенг тарқалди, бироқ уларнинг камчиликлари бор: 
бу асбобларнинг алоҳида-алоҳида таъминлиниши (шовқин ўлча- 
гич - батареяли, анализатор-нурли) акустик текширишда уларнн 
жойдан-жойга олиб юришни мураккаблаштиради, товуш босими- 
нинг ҳақиқий қийматини олиш учун махсус методика бўйича 
қайта қисоблашга тўғри келади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«RJFT» ва «Брюль» ва «Кьер» фирмаларининг приборлари 
аниқроқ ва виброакустик ўлчовларнинг кенг диапазонига эга.
Барча акустик приборларни даражалаш зарур ва бир йилда 
камида бир марта стандартлар, ўлчовлар ва ўлчаш асбоблари Дав- 
лат қўмитасининг ташкилотларида текшириш лозим.
жойларини ташкил этишда шовқиндан, вибрациядан ва ультра- 
товушдан ҳимоялаш учун зарур чоралар кўриш зарур:
- товушни сўндирувчи ва товушдан изоляцияловчи матери- 
аллардан ва констукциялардан фойдаланиш;
- цехда машина-ускуналарни рационал жойлаштириш;
- шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш;
- меҳнат қилиш ва дам олиш режимларини рационал тан- 
лаш, шовқин шароитида бўлиш вақтини қисқартириш;
- 
корхоналар ҳудудларини кўкаламзорлаштириш ва сув ҳавза- 
ларини қуриш;
- шовқин пайдо бўлиш манбаида машиналар шовқинини 
камайтириш;
- шовқин тарқалишини чеклаш;
- товушдан изоляцияловчи кожухлар воситасида шовқинни 
локализациялаш;
- шовқинни экранлаштирувчи шовқин сўндиргичларни қўл- 
ланиш.
Масалан, ҳаво қувурлари бўиича тарқаладиган аэродинамик 
шовқин турли конструкциядаги сўндиргичлар ёрдамида сўндири-