Nurmatova sharofat

III. FONETIKA

1. Og’zaki nutqning tovush tizimini o’rganadigan tilshunoslik bo’limiga nima deyiladi?

A) fonetika
B) grafika
D) leksikologiya
E) morfologiya
2. Yozma nutqning harflar tizimini o’rganadigan tilshunoslik bo’limig nima deyiladi?
A) fonetika
B) leksikologiya
D) grafika
E) morfologiya
3. Harf bu…
A) harflar ketma-ketligida bayon qilinadigan nutq.
B) Tovushlar zanjiri asosida bayon qilinadigan nutq
D) tovushning yozuvdagi ifodasi
E) sh, ch, ng harfiy birikmasi
4. Og’zaki nutqning eng kichik boshqa mayda bo’lakka bo’linmaydigan qismiga nima deyiladi?
A) harf
B) nutq tovushi
D) yozma nutq
E) gap
5. Tilimizda nechta unli, nechta undosh tovush bor?
A) 6ta unli, 23ta undosh
B) 7ta unli, 23ta undosh
D) 6ta unli, 24ta undosh
E) 6ta unli, 25ta undosh
6. B, m, p, v, f undoshlari hosil bo’lish o’rniga ko’ra qanday tovush hisoblanadi?
A) til oldi tovushlari B) bo’g’iz tovushlari
D) til o’rta tovushi E) lab tovushlari
7. Til qismlarining harakatiga ko’ra til tovushlari necha xil bo’ladi?
A) 4 xil B) 5 xil D) 3 xil E) 2 xil
8. Qaysi javobda burun tovushlari berilgan?
A) b, m, p D) m, n, ng
B) p, v, f E) g, k, ng
9. Qaysi javobda til oldi undoshlari berilgan?
A) tol, soz, shod, ra’no, jurnal,soch
B) ming, popuk, gul, terak, keng
D) ming, so’z, popuk, randa
E) raqs, qoqio’t, gulchambar
10. Til orqa uindoshlari qaysi javobda berilgan?
A) q, g’, x E) h
B) y, t, d, s D) g, k, ng
11. Chuqur til orqa undoshlari qatnashgan so’zlar berilgan javobni belgilang.
A) qoqi, g’aq-g’aq, xo-xox-xo B) boq, g’arq, g’arb
D) qot, toq E) keng, go’ng
12. Qachon o’zbek xalqi arab yozuviga asoslangan eski o’zbek yozuvini ishlatgan?
A) VIII asrdan 1940 yilgacha B)VIII asrdan 1929-yilgacha
D) 1929-yildan 1940-yilgcha E) 1940-yildan 1993-yilgacha
13. 1929-yildan 1940-yilgacha xalqimiz qaysi yozuvdan foydalangan?
A) arab alifbosiga asoslangan o’zbek yozuvidan
B) lotin alifbosiga asoslangan o’zbek yozuvidan
D) kiril alifbosiga asoslangan o’zbek yozuvidan
E) ispan alifbosiga asoslangan o’zbek yozuvidan
14. Qaysi javobda qator kelgan unlilar ishtirok etgan so’zlar berilgan?
A) soat, muallif, tabiat B) Is’hoq, shodlik, keng
D) jurnal, jirafa, menejer E) jo’ja, jajji, jasur
15. Qayis javobdagi so’zlarda portlovchi, jarangli j tovushi bor?
A) jajji, jasur, jurnal B) jo’ja, jiyda, jasur D) ajdar, gijda, mujda E) jo’ja, jo’ra, menejer
16. Qaysi qatordagi so’zlarga egalik qo’shimchasini qo’shganda so’z oxiridagi q, k undoshlari g’, g undoshlariga aylanadi va yoziladi?
A) qaymoq, erk B) huquq, tilak D) buloq, qishloq, tilak E) ishtirok, quloq
17. Qaysi qatrodagi jarangsiz jufti yo’q jarangli tovushlar berilgan?
A) y, l, m, n, ng, r B) b, v,z, g, d, j, g’, dj
D) q, h E) p, f, s, k, t, sh, x, ch
18. qaysi qatorda jarangsiz jufti bor tovushlar berilgan?
A) y, l, m, n, ng, r B) b, v,z, g, d, j, g’, dj
D) q, h E) p, f, s, k, t, sh, x, ch
19. Orfogarfiya yunoncha so’zdan olingan bo’lib,… deganidir
A) orfo-to’g’ri, grafo-chizmoq B) orfo-to’g’ri, grafo- gapirmoq
D) orfo- chiroyli, grafo- soz’lamoq E) orfo- chiroyli, garfo- chizmoq
20. Orfoepiya yunoncha so’zdan olingan bo’lib,… deganidir
A) orfo-to’g’ri, grafo-chizmoq B) orfo-to’g’ri, grafo- gapirmoq, nutq
D) orfo- chiroyli, grafo- soz’lamoq E) orfo- chiroyli, garfo- chizmoq
21. So’zlarning tuzilishiga ko’ra turlari qaysi javobda berilgan?
A) sodda, qo’shma B) juft, sodda, takror
D) sodda, qo’shma, juft, takror E) juft, sodda, qo’shma
22. Quyidagi qo’shma so’zlar qismlarini toping. Ot…, gul…, muz…
A) quloq, beor, yorar B) quloq, -chi, -loq D) –xona, -chi, yurak E) –xona, beor, yurak
23. Tilshunoslikning qaysi bo’limi so’z va uning ma’nolarini o’rganadi?
A) leksikologiya B) leksikografiya
D) morfologiya E) sintaksis
24. Qaysi javobda qator unli mavjud soz’lar berilgan?
A) sohat, doyim, tabiyat B) saodat, maosh, taom
D) ikki, million, chaqqon E) go’sht, musht, karaxt
25. Qaysi javobda qator undoshli so’zlar mavjud?
A) sohat, doyim, tabiyat B) saodat, maosh, taom
D) ikki, million, chaqqon E) go’sht, musht, karaxt
26. Qo’sh undoshli so’zlar berilgan javobni toping.
A) sohat, doyim, tabiyat B) saodat, maosh, taom
D) ikki, million, chaqqon E) go’sht, musht, karaxt
27. Qay hollarda tutuq belgisi unlini undoshdan ajratib o’qilishini ifodalaydi?
A) tutuq belgi unlidan oldin qo’yilganda
B) tutuq belgi unlidan keyin qo’yilganda
D) tutuq belgi unlidan oldin yoki keyin qo’yilganda
E) to’gri javob berilmagan
28. Qay hollarda tutuq belgisi unlini unlilarning cho’ziqroq aytilishini ifodalaydi?
A) tutuq belgi unlidan oldin qo’yilganda
B) tutuq belgi unlidan keyin qo’yilganda
D) tutuq belgi unlidan oldin yoki keyin qo’yilganda
E) to’gri javob berilmagan
29. Qaysi javobda e unlisi I unlisiga monand talaffuz qilinadigan so’zlar berilgan?
A) kecha, ekran B) ne’mat, teatr
D) teatr, okean E) okean, ne’mat
30. Qaysi javobda o unlisi o’ unlisiga monand talaffuz qilinadigan so’zlar berilgan?
A) savob, zamon B) tonna, noyabr
D) zamon, noyabr E) tonna, savob
31. Qaysi hollarda I unlisi bilinar-bilinmas talaffuz qilinadi?
A) ikki bo’ginli so’zlarning birinchi bo’g’inida u unlisi bo’lsa
B) so’zlarning 1-bo’g’inida r, l undoshlaridan oldin kelganda
D) r, l undoshlaridan keyin kelganda E) I unlisi doim aniq talaffuz qilinadi
32. Qaysi javobda faqat yopiq bo’g’inli so’zlar berilgan?
A) odob, ko’zlar B) maktab, kitob
D) maktab, so’zlar E) ko’zlar, tugma
33. Qaysi javobda faqat yopiq bo’g’inli so’zlar berilgan?
A) akademik, mudofaa B) ariza, muomala
D) maktab, so’zlar E) ko’zlar, tugma
34. Olma, ko’zlar, so’zlar, surma kabi so’zlarga urg’u birnchi bo’g’inga tushganda qanday so’z turkumi bo’ladi?
A) ot B) fe’l D) ravish E) olmosh
35. Olma, ko’zlar, so’zlar, surma kabi so’zlarga urg’u ikkinchi bo’g’inga tushganda qanday so’z turkumi bo’ladi?
A) fe’l B) ravish D) olmosh E) ot
36. Qaysi javobda jarangli undoshlar berilgan?
A) b,v,z, g, d, j, g’ B) l, m, n, ng, r
D) p, f, s, k, t, sh, x, ch, q, h E) A va B
37. Qaysi javobda jarangsiz undoshlar berilgan?
A) b,v,z, g, d, j, g’ B) l, m, n, ng, r
D) p, f, s, k, t, sh, x, ch, q, h E) A va B
38. Til orqa undoshlari qaysi javobda berilgan?
A) q, g’, x B) y, g’, q D) g, k, ng E) l, m, ng
39. M, n, ng qanday tovushlar hisoblanadi?
A) til oldi undoshlari B) lab undoshlari
D) burun tovushlari E) bo’g’iz tovushi
40. O’rin, ko’ngil, singil kabi so’zlarga egalik qo’shimchasini qo’shsak, qanday fonetik o’zgarish sodir bo’ladi?
A) o’zakda bir unli tushadi B) o’zakda 2-bo’g’indagi unli tushadi
D) qo’shimchadagi unli tushadi E) o’zak va qo’shimcha orasida bir n orttiriladi.
41. Qiyin, o’yin kabi so’zlarga –a yasovchi qo’shimchasi qo’shilganda, qanday fonetik hodisa yuz beradi?
A) tovush almashadi B) tovush tushadi
D) tovush orttiriladi E) hech qanday o’zgarish bo’lmaydi
42. Quyidagi berilgan so’zlarda nuqtalar o’rniga qaysi harf qo’yilishi kerak?
…ullas, osh…xona, …alqparvar
A) bo’g’iz tovushi –h harfi B) chuqur til orqa tovushi x harfi
D) 1-2-so’zlarga h, 3 so’zga x harfi E) to’g’ri javob berilmagan
43. Alifbo nima?
A) so’zlarning ma’lum tartibda ketma-ket joylashishi
B) bo’ginlarning tartib bilan joylashuvi
D) harflarning ma’lum tartibda joylashuvi
E) A va D javoblar to’g’ri
44. Qaysi javobda berilgan so’zlarda o’ unlisi torroq talaffuz qilinadi?
A) ko’l, o’s, jo’ra, mo’tabar B) bo’ri, xo’roz, ro’mol
D) ko’l, ro’mol, jo’ra, xo’roz E) xo’roz, ko’l, o’s, jo’ra
45. Qaysi javobda berilgan so’zlarda o’ unlisi kengroq talaffuz qilinadi?
A) ko’l, o’s, jo’ra, mo’tabar B) bo’ri, xo’roz, ro’mol
D) ko’l, ro’mol, jo’ra, xo’roz E) xo’roz, ko’l, o’s, jo’ra
46. Qaysi javobda e unlisi i ga monand aytiladi?
A) kecha, ekran, ne’mat, teatr, material B) kecha, ne’mat, teatr
D) telefon, teatr, material E) kecha, ekran, telefon, teatr, material
47. Qaysi javobda e unlisi to’liq aytiladi?
A) kecha, ekran, ne’mat, teatr, material B) kecha, ne’mat, teatr
D) telefon, teatr, material E) kecha, ekran, ne’mat
48. O’zbek tilida nechta jarangli tovushning jarangsiz jufti bor?
A) 6 ta B) 8ta D) 2ta E) 5ta
49. O’zbek tilida nechta jarangsiz tovushning jarangli jufti yo’q?
A) 7ta B) 8ta
D) 2ta E) 5ta
50. O’zbek tilida nechta jarangli tovushning jarangsiz jufti yo’q?
A) 6ta B) 8ta D) 2ta E) 5ta
51. Jarangli va jarangsiz tovushlar qaysi javobda to’gri juftlab ko’rsatilgan?
A) b-p, v-f, dj-ch, g’-x, j-sh B) z-s, g-k, d-t
D) g-x,j-sh, dj-ch E) A va B javoblar to’gri
52. Qaysi qatordagi so’zlarga egalik qo’shimchasi qo’shilganda tovush o’zgarish hodisasi yuz beradi?
A) Qaymoq, erk, qishloq, ko’k B) qishloq, qaymoq, ertak, bilak, tilak
D) ishtirok, erk, nok, chok, huquq E) huquq, erk, bilak, tilak, chok
53. Qaysi qatordagi so’zlarga egalik qo’shimchasi qo’shilganda tovush o’zgarish hodisasi yuz bermaydi?
A) Qaymoq, erk, qishloq, ko’k B) qishloq, qaymoq, ertak, bilak, tilak
D) ishtirok, erk, nok, chok, huquq E) huquq, erk, bilak, tilak, chok
54. Past, sust kabi so’zlarga –ay yasovchi qo’shimchasi qo’shilganda, qanday fonetik hodisa yuz beradi?
A) tovush almashadi B) tovush tushadi
D) tovush orttiriladi E) hech qanday o’zgarish bo’lmaydi
55. Qaysi javobda berilgan so’zlarda tovush orttirilgan?
A) shunday, bunda, unga B) mening, sening, unga
D) sening, bunga, shunaqa E) bunday, sening, meniki
56. Bir havo zarbi bilan aytilgan tovush yoki tovushlar yig’indisiga nima deyiladi?
A) urg’u B) so’z D) bo’g’in E) gap
57. Bo’g’in necha turli bo’ladi?
A) 2 turli B) 3 turli D) 4 turli E) turga ajratilmaydi
58. Qaysi javobda faqat ochiq bo’g’indan iborat so’zlar berilgan?
A) maktab, bahor, kelmoq, ikki, kichik B) olma, anorgul, Malika, Anora
D) Malakali, adiba, Lola, payola E) piyola, yozmoq, kutadi, keladi
59. Qaysi javobda faqat yopiq bo’g’indan iborat so’zlar berilgan?
A) maktab, kelmoq, o’zbek, Davron B) olma, anorgul, Malika, Anora
D) Malakali, adiba, Lola, piyola E) piyola, yozmoq, kutadi, keladi
60. So’z bo’ginlaridan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq aytilishiga nima deyiladi?
A) so’z urg’u B) so’z
D) bo’g’in E) gap urg’usi
61. Gap tarkibidagi so’zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq aytilishiga nima deyiladi?
A) so’z urg’u B) so’z
D) bo’g’in E) gap urg’usi
62. Gap urg’usini yana qanday ataymiz?
A) logik urg’u B) mantiqiy urg’u
D) A va B javoblar E) to’g’ri javob berilmagan
63. Buvijonim so’zlarini kutaman. Gapda qaysi so’z gap urg’usini olgan?
A) buvijonim B) so’zlarini
D) kutaman E) bu gapda gap urg’usi yo’q
64. Qaysi javobda oxirgi tovushi aytilmaydigan so’zlar berilgan?
A) do’st, rost, g’isht B) oid, shoir, doir
D) o’rni, singli, pasay E) stadion, stol, stul