Нукус 2015 Қорақалпоғистон республикаси халқ таълими вазирлиги к. Убайдуллаев номидаги Республика педагог

Нукус 2015
__
27
Демонстратив ҳатти – ҳаракатлар –
бу бошқалар уни қутқаришни 
кўзлаб, ўз жонига қасд қилишнинг бир кўринишидир. Бунда ўзгалар-
нинг диққатини ўзига жалб қилиш, ўзига нисбатан бошқаларда қизиқиш 
уйғотиш, бошқаларнинг раҳмли бўлиш ҳиссини келтириш, тарафдор 
(ҳайриҳоҳ бўлиш), оғир гуноҳни (айбни) қилиб, жазодан қочиш, ранжи-
ганлик учун ўч олиш, адолатсизлик атрофдагилар ранжиганни айблаш 
ҳолатлари учрайди. Шунингдек, 16 ёшли бир қиз бир нечта аспирин 
ва парацетамол таблеткаларини қабул қилган. Унинг таъкидлашига 
бунга сабаб онаси бир йигит билан дўстлашишига қарши бўлганлиги 
ва уни тушунишни хоҳламаслик бўлса, у қизнинг бу тарздаги ҳатти-ҳа-
ракатлари оғир жароҳатланиш натижасида ўз соғлиғига суиқасд қилиб 
касалхонама-касалхона юриши ҳаёлига келмаганида.
Аффектив суицидиал ҳатти – ҳаракат –
юқори аффект ҳолатида 
руй бериши билан характерланадиган хулқ–атвор типи. Аффект ҳола-
тидаги суицидиал ҳаракатлар сахналаштирилган (спектакл) шаклида 
бўлиши мумкин, аммо янада ҳақиқий ниятлар ҳам бўлиши мумкин, 
ҳаттоки ўзоқ йиллар ўтса ҳам. Аффектив ҳолатлар узоққа тузилиши 
шуни кўрсатадики, суицидиал ҳаракатларда беқарорлик (иккилани-
шлар) кузатилиши мумкин. Бир куни 14 ёшли қизолоқ отаси ўгай она 
билан яшаётган хонадонга келади, агар отаси уйга қайтмаса ўзини 
ўлдиришини айтади, бунга жавобан ўгай она қизнинг қўлига пичоқни 
ушлатиб, ҳозироқ шу ишни қилиши мумкинлигини айтади. Қиз пичоқни 
қўлига олган ҳолда чап қўлига бир неча марта уради.
Ҳақиқий турдаги суицидиал ҳаракатлар –
узоқ вақтлар пухта ўйлан-
ган, аниқ бир мақсадга қаратилган бўлади. Ўсмир бу ишни қилишдан 
олдин, шу ишнинг хавфсизлигини ўйлаб қўяди. 
Масалан:
Бир уйда эшикни ичдан қулфлаб 12 яшар 2 та бола бир 
арқонга осилиб ҳалок бўлишган. Бу ҳаракатда ҳеч қандай зўрлик 
бўлмаган. Бу болалар кўпгина ҳолларда уйда ёлғиз ўзлари қолади-
ган, ота – оналари спиртли ичимликлар истеъмол қиладиган, тез-тез 
меҳмондорчиликда бўладиган, шафқатсиз ҳаракатлар, буларнинг 
барчаси уйдаги ва оиладаги ноқулай шароитлар ва ота-онанинг назо-
ратсизлиги, бефарқлиги туфайли содир бўлган. Бу болалар ота-она 
меҳрига тўймаган яъни ота-онанинг болага нисбатан муҳаббатнинг 
йўқлигидан далолатдир. Болалар ота-онасидан “бу фарзандларни ду-
нёга келтириш – бу сенинг энг катта хатойинг бўлди” ва “менга яшашга 
ҳалақит бераяпсан” деган сўзларини бир неча марта эшитишган. Пар-
варишлаш ва ўзаро меҳрнинг йўқлиги ҳаёт билан видолашишга олиб 

---