Ноябрь 2020 10-қисм Тошкент NOFILOLOGIK TA’LIM YO‘NALISHLARIDA INGLIZ TILI LEKSIKASI O‘RGATISHNING XORIJIY TAJRIBALARI Karshiyeva Tursunoy Shodiyorovna SamDChTI PhD doktoranti karshiyevatursunoy@gmail.com Annotation: in this article it was clarified the importance of teaching foreign languages and
english vocabulary in non-philological institutions. students should know well foreign languag-
es to develop their professions in future.
Аннотация: В этой статье было разьяснено значение иностранных языков и лекси-
ке английского языка в нефилологических учреждениях. Студенты должны хорошо знать
иностранные языки, чтобы развивать свою профессию в будущем.
Annotatsiya: ushbu maqolada nofilologik ta’lim muassasalarida chet tillarini va ingliz tili
leksikasini o‘rgatishning ahamiyati, xorijiy tajribalari haqida so‘z yuritiladi. Talabalar kelajakda
o‘z kasblarining rivoji uchun xorijiy tillarni puxta bilishlari zarur.
Key words: non-philological institutions, international, linguistic information, word, lexicon,
curriculum.
Kalit so‘zlar: nofilologik ta’lim yo‘nalishlari, xalqaro, til axborotlari, so‘z, leksika, o‘quv
dasturi.
ma’lum bir kasb sohasiga tegishli leksika professional leksika deb ataladi. Bunday so‘zlar
oxford learner’s dictionary lug‘atida ma’lum bir kasb egalari guruhiga tegishli bo‘lgan va
shu kasb sohasidan tashqarida bo‘lgan odamlarga tushunarli bo‘lmagan so‘z va so‘z birikmalari
deb ta’riflangan. Xorijiy davlatlarda ingliz tili leksikasini o‘rgatishga bag‘ishlangan bir
qator tadqiqotlar amalga oshirilgan. ko‘pchlik olimlarning ta’kidlashicha, lug‘at boyligining
orttirilishida o‘rganuvchining bunga erishish motivatsiyasiga tayaniladi. lekin bunga erishish
o‘qituvchi uchun mushkul vazifa bo‘lishi mumkin. Boshqa bir qator tadqiqotchilar esa nofilologik
ta’lim yo‘nalishlariga o‘rganuvchilar bir-biridan juda farqli darajadagi bilim bilan kelishi sababli,
umumiy lug‘at boyligini rivojlantirishga e’tibor qaratilishi kasbga oid lug‘at boyligidan oldin
kelishi kerakligini ko‘rsatib o‘tishadi. Waring va nationning aniqlashicha, yangi lug‘at birligi
ma’nosini muvaffaqiyatli ilg‘ash uchun o‘quvchi matnning 98%ini bilishi kerak bo‘ladi [1;106].
hozirgi vaqtda XX asrning oxirlarigacha ko‘pgina xorijiy manbalarda leksikani o‘rgatishga
bag‘ishlangan metodlarni rivojlantirishga nisbatan kam e’tibor berilgani aytilmoqda. Buning
o‘rniga tilning boshqa aspektlari ko‘proq o‘rganilgan va natijada leksik ko‘nikmalar grammatika
elementlari bilan bir xil taqdim etilardi [2;31]. o‘sha paytlarda, avvalo, grammatika o‘rgatilishi
kerak, so‘z boyligi esa zaruriyat tug‘ilganda o‘zlashtirilib boriladi deb hisoblangan. lekin
1990-yillarga kelib leksikani o‘rgatishga e’tibor kuchaydi va uning tilda muvaffaqiyatli muloqot
uchun markaziy ahamiyat kasb etishi qayd etildi.
vermer va lauferlarning urg‘u berishlaricha, chet tilida to‘liq kompetensiyaga erishish uchun
leksik komponentning o‘rni juda muhum. vermer tilni yuqori darajada bilish aynan leksikaga
e’tibor berish orqali amalga oshishini, laufer esa ingliz tili o‘z ona tilisi bo‘lganlar va shu tilni
o‘rganuvchilar orasidagi farq aynan so‘z boyligida ekanligini ta’kidlashgan [3; 89].
o‘quvchilar o‘quv topshirig‘ida qiyinchiliklarga duch kelmasliklari uchun iloji boricha
ishonchli ma’lumotlarni tinglashlari va o‘qishlari lozim. haqiqiy materiallarni o‘quv xonalariga
olib kirishdan tashqari, motivatsiya, madaniy xabardorlik, haqiqiy ko‘rgazma, ijodiy ta’lim berishi
mumkin. haqiqiy materiallar o‘quvchilarga mazmunni hayotga jalb qilish va sinf dunyosini
tashqi dunyo bilan bog‘lash imkoniyatini berish orqali o‘rganuvchilarni rag‘batlantirishga yordam
beradi. Turli olimlar tomonidan aytib o‘tilgan lug‘at boyliklari ahamiyatiga qaramay, hozirgacha
lug‘atni qanday o‘qitish to‘g‘risida umumiy kelishuv mavjud emas.
nation so‘z boyligini oshirish strategiyalarini rivojlantirgan tadqiqotchilardan sanaladi va u
bu strategiyalar tanlov asosida bo‘lishi kerak deb hisoblaydi. ya’ni o‘rganuvchi tanlashi uchun
strategiyalarning murakkab, ko‘p bosqichli bir necha turlari bo‘lishi va ular so‘zlarning ishlata
olish va o‘rganish samaradorligini oshirishga xizmat qilishi zarur [4; 245].
Behzad nezakatgoo va foad Behzadpoorning aytishicha, esp darslarida asosiy e’tibor ilmiy
so‘zlardan tashkil topgan matnlarga qaratilishi lozim. ammo maktablarda umumiy so‘z boyligi
